Sap (bigiöon)

Ä s'änovrët për li dulou, bronchitte, fredòu, malädiës di pulmiöon e për lë runtürës dë j'os.

Abete bianco (resina)

Si usa per: dolori, bronchite, tosse, malattie polmona­ri e fratture ossee.

Achillea millefoglie

Për li rumätis, les émuroidës, le taiourës, la pì lèsta (dis­antërià), lë väenës varicousës, për lës ecrävasës dla päl.

Achillea millefoglie

Per: i reumatismi, le emorroidi, le ferite, la dissenteria, le vene varicose e le screpolature della pelle.

Erba d'lä rusà

L'emuragia, lu narvous, mal u col, la ruiourä.

Alchemilla

Per: le emorragie, esaurimento nervoso, male alla gola, raucedine.

Ai

Për farë alè vià j'ägäsëign, abesè la presiön, për lë tignolës, li rumatis, për li vèrm di menàa (a s'anfilavët lë flëciës avù un'ecurgiön cumë unä culana e as'buta­vët ou col di menàa de nuaet mentre drumiun).

Aglio

Per: far andar via i calli, abbassare la pressione, i geloni, i reumatismi, per i parassiti intestinali dei bambini (si infilava l'aglio su un cordino come una collana e si met­teva al collo del bambino di notte mentre dormiva).

Urì

A särväet për li nisön, li rumatis, lës emuroidës, l’e­strachità, la suou di pìi, për farë degërëi, për dunè de güst alë pidansës e mënètrës.

Alloro

Serve per: i lividi, i reumatismi, le emorroidi, la stan­chezza, il sudore dei piedi, per la digestione, dà gusto alle pietanze e alle minestre.

Malagrëivu

A s'anovrët la crofa për farë alè vià la fivra, lë foiës pità për li rumatis.

Agrifoglio

Si usa: la corteccia per far andare via la febbre, le foglie schiacciate per i reumatismi.

Räe de bunvis

La räe e lë foiës freciës pità, për lu brusà, për farë muré li borgnu, për mal al dän. Lë flöu për farë uriné, për le pirës di räign e d'la vusià, për lu cataru, la bronchitte e le änflämäsion.

A ltea

La radice e le foglie fresche pestate per le ustioni, per i foruncoli, per il mal di denti. I fiori per stimolare la diuresi, per i calcoli renali e della vescica, per il catar­ro, la bronchite e le infiammazioni.

La ciäpluà

Mach, le foiës pità për farë muré li borgnu

Anemone di montagna

Solo le foglie schiacciate per i foruncoli.

Flòu d' tabac

Për lu fiacà, li nisön, për lu debüla, për li pias për lu madcotä, për lës äntänourës di mäladu. Le foiës sëciës efrisà e särviun për presée.

Arnica

Per le contusioni e per i lividi, per gli impacchi per la polmonite, per le piaghe da decubito. Le foglie, essic­cate e sbriciolate, venivano utilizzate come tabacco da fiuto.

Artümëisia

Për farë degërëi, për la fivra, lu mäcädü, farë vënëi fam.

Artemisia

Per: la digestione, la febbre, le crisi epilettiche, aumen­tare l'appetito.

Fort

Për li vèrm, lës estumirës, farë vënëi fam, lu narvous.

Assenzio

Per: i parassiti intestinali, indigestioni, aumentare l'ap­petito, l'esaurimento nervoso.

Tacäpiäe

Lë foiës e la räe per l'artritte, lës émuroidës, li bor­gnu, le taiourës, për farë uriné.

Bardana

Le foglie e le radici per l'artrite, le emorroidi, i forun­coli, per stimolare la diuresi.

Bärsälicò

Për lë custipourës, farë degërëi, le foiës seciës efrisa e decocun lu nas. An cüsinà për le pidansës.

Basilico

Per : il raffreddore, la digestione, le foglie secche sbri­ciolate secche liberano le cavità nasali. In cucina per le pietanze.

Bioula

Le foiës e le gëmës e s'anovrun për la gutta, lu mal dla pirä, farë urinè, mal e räign; la crofa për lë tajourës.

Betulla

Le foglie e le gemme si usano per: la gotta, l'idropisia, urinare, dolori renali; la corteccia per le ferite.

Bosu o buesët

Për äbesè la presion du sanc, farë drümëi, lu närvous, li räign, lu trabat du cöër.

Biancospino

Per: l’ipertensione, l'insonnia, l'esaurimento nervoso, dolori renali, la tachicardia.

Lä prèla

Për l’ànflamasiöon d' lë giänsëivës, la pì lèsta o foera, la fivra; le foiës për la frità e la mënèträ d'vërdurà.

Bistorta

Per: infiammazioni alle gengive, diarrea, febbre; le foglie per la frittata e la minestra di verdura

Buräciä

Për farë suë, ürinè, për lü cätaru, la bronchitte, mal dë cotä, la pleuritte, la nefrite; le foiës për la frità e la mënèträ d'vërdurà.

Boraggine

Per: la sudorazione, il catarro, la bronchite, la polmo­nite, la pleurite, la nefrite; le foglie per la frittata e la minestra di verdura.

Cälämia

Për far vënëi sënù, calmè lu närvous, mal äl’dän, për l'ànflämasiöon a j'uäe, farë degèrëi, mal ä pänsä.

Camomilla

Per: l'insonnia, tranquillante, mal di denti, infiamma­zione agli occhi, digestione, dolori addominali.

Ciärdöon

Për mal ä tetä, farë vënëi fam, rinfursè lu cöër.

Cardo

Per: male alla testa, aumentare l'appetito, rinforzare il cuore.

Cärlinä o marcatäign

Për l'inflüäinsä, mal du fidic, je'sfoc de granës, l’ànflä­masiöon dla vüsià.

Carlin

Per: l'influenza, il fegato, l'acne, l'infiammazione vescicale.

Ciärfuiët

Për farë urinè, sütilisèe lu sänc; avü d'aotrës èrbës për lä frità vërdà.

Cerfoglio

Per: urinare, depurare il sangue; con l'aggiunta di altre erbe viene fatta la frittata verde.

Kümel

Për far dègèrëi, për lës éstumirës, les émuroidës, për la gastricä.

Cumino

Per: la digestione, le indigestioni, le emorroidi, la gastrite.

Sicoriä

Për lu fidic, la giäunissà, mal ä pansä, li räign. La räe dë sicoriä sëcià e sarvit për farë lu cäfäe d'sicoriä.

Cicoria

Per: il fegato, l'ittero, i dolori addominali e renali. Le radici di cicoria secche , servono per preparare il caffè di cicoria.

Säresì

Për lä gutta, l'ärtrite, la giäunissà, për farë urinè (a s'änovrët lä plotä dla siräesa).

Ciliegio

Per: la gotta, l'artrite, l'ittero, urinare (si usa il pedun­colo della ciliegia).

Erbä du toc

Për l'anflämäsiöon dë lä vüsià, mal e räign, për farë urinè, per desinfëtè lë piaghës e lës äntänourës.

Coda cavallina

Per: l'infiammazione vescicale, dolori renali, urinare, disinfettare le piaghe e le escoriazioni.

Gresöon

Për lä bronchitte, la giäunissà, lës mälädiës dla päl, për lu cätäru, për farë vënëi appëtit e dë prìmà, për farë lä säadä..

Crescione

Per: la bronchite, l'ittero, le malattie della pelle, il catarro, l'aumento dell'appetito ed in primavera si usa per fare l'insalata.

Äräéna

A s'änuvravët le foiës për la rifà, për le piaghës, për j'ä­gäsëign (e s'bëutun amulëi dëdëgn l'ésëi), për lä rugnà.

Edera

Si usano le foglie per: la crosta lattea, le piaghe, i calli (si mettono a mollo nell'aceto), la scabbia.

La brirä

Për li rumatis, la nefritte, l’ànflämäsiöon dla vüsìa.

L'erica

Per i reumatismi, la nefrite, l'infiammazione vescicale.

Föugiä

Per lu vèrm salutari, li rumatis, la gutta e lä sìaticä.

Felce

Per la tenia, i reumatismi, la gotta, la sciatica.

Lu bläe

Për l'ànflämäsiöon dë j'uäe.

Fiordaliso

Per la congiuntivite.

La frolä.

Për mal u col, për l'äntänà, për li räign, për lä pì lèsta (la dìsäntërià), la ruiourä.

Fragola

Per: mal di gola, le piaghe, i reni, la diarrea, la raucedine.

Fräesë

Për lä gutta, li rumatis, lë pirës e räign, për farë alè du corp, për lë giänsëivës änflämà.

Frassino

Per: la gotta, i reumatismi, i calcoli renali, lassativo, gengiviti.

Giänsanä

Për lës estumirës, li vérm, për farë vënei fam, për lä fivrä, për farë alè vià lë lantiës e për farë degërëi.

Genziana

Per le indigestioni, i parassiti intestinali, l'aumento del­l' appetito, la febbre, far scomparire le lentiggini, la digestione.

Giänsänëtta (Chuchuc)

Ä s'anovrët lä räe. Për farë degërëi, për li vérm e për lu fidic.

Genzianella

Si usa la radice per: digerire, parassiti intestinali, fegato.

Gënäevru

Për màlestomi (mingè lë granës), për li räign, mal'eci­nà, për lu flà gram.

Ginepro

Per: mal di stomaco (mangiare le bacche), i reni, mal di schiena, alito pesante.

Nëili

La flou (sänsä lä smänsä) amulei dëgn l'oëiu d'uleivä për lu brüsa e lës égarugnourës.

Giglio

I fiori (senza i pistillo) messi a macerare nell'olio di oliva per le ustioni e le ferite.

Grämöon

Për farë ürinè për l’anflämäsiöon, la nefrite, la giäunis­sä, për le pirës di räign, la gutta.

Gramigna

Per: urinare, infiammazione, nefrite, ittero, calcoli renali, gotta.

Carcheram

Për lu brüsàa, lä gutta, mal écinà, le täjourës, lës äpija dë lë ghiepës, sänsarës e d'aotri bäbao, për farë vënëi la päl söus lë piaghës, për li dulour, la siaticä.

Iperico

Per: le ustioni, la gotta, i dolori lombari, le ferite, le punture di api, zanzare ed altri insetti, le piaghe da decubito, la sciatica.

Üsop

Për lës estumirës, për lu cätaru, për farë degërëi, për la fredou, la bronchitte.

Issopo

Per: le indigestioni, il catarro, favorire la digestione, la tosse e la bronchite.

L'ämpiä

Për farë ürinè, farë alè du corp; lë flou për l'anflämä­siöon dë'juäe. Lu sirop avù l'äevä për gavè la säe.

Lampone

Per: urinare, lassativo; i fiori per la congiuntivite. Lo sciroppo con l'acqua come dissetante.

Tatulinà

Për farë ausè la presiöon du sänc, për abésè lä fivra, për lë giansëivës änflämà, për mal a lë dän, për rinfur­sé li müscül d'lë plotës.

Lantana

Per: far aumentare la pressione sanguigna, abbassare la febbre, gengivite, mal di denti, per rinforzare i muscoli delle gambe.

Mälësù

Për la bronchitte, lä fredou, l'asmä, lu cataru, për lë pirës e räign.

Larice

Per: la bronchite, la tosse, l'asma, il catarro, i calcoli renali.

Lävändä

Për lës estumirës, mal ä teta, l'asmä, për lü mäcädù, për lu cätaru e la bronchitte, për farë degërëi, për lä goulä anflamà.

Lavanda

Per: le indigestioni, il mal di testa, l'asma, l'epilessia, il catarro, la bronchite, la digestione, il mal di gola.

Lu licu

Për la fredou, lu cataru, la bronchitte.

Lichene

Per la tosse, il catarro, la bronchite.

Ärgälëisiä

Për lu cataru, la bronchitte, për farë alè du corp, për l'ulcerä (la räe du ters an dla pläntä).

Liquirizia

Per il catarro, la bronchite, lassativo, l'ulcera (la radi­ce del terzo della pianta).

Giälävärtëign

La tisanä avu le flou për farë vënëi fam, për lä debu­lëssa, për lu narvous. Lë flou pità e särvèesun ä gävè l'eciarpisiöon e ä farë murè li borgnu; avù l'flou as fat asè lä birä.

Luppolo

La tisana con i fiori per far aumentare l'appetito, la debolezza, l'esaurimento nervoso. I fiori schiacciati servono per il prurito, i foruncoli e si fa anche la birra.

La méjä

Dla pläntä dla méjä a s'anövret la barbä e lë granës. La tisanä fètä, avu la barbä d'méjä e särväet për farë urinè, për la nefrite, l’änflämäsiöon dla vusià, për mal e räign. Lë granës dë méjä për lu cataru, la ruìourä e lë custipäsiön.

Mais

Della pianta del mais si usa la barba (stili capillacei) ed i chicchi. La tisana fatta con la barba del mais serve per urinare, la nefrite, l'infiammazione vescicole, i dolori renali. I chicchi del mais per il catarro, la rau­cedine ed il raffreddore.

Marvä

Për l'ànflämäsiöon, lës emuroidës, l'aftä, për farë alè du corp, për mal al’dän, për lu cätaru, për l’ànflämä­siöon a j'uäe.

Malva

Per le infiammazioni, le emorroidi, le stomatiti, lassa­tivo, male ai denti, il catarro, le infiammazioni agli occhi.

Limunäriä

Për mal ä tetä, lës estumirës, l'estrachità, 1i virämän de teta, mal e'stomi, mal a pänsä, për lu narvous, për far pasè malucor.

Melissa

Per mal di testa, le indigestioni, la stanchezza, i capo­giri, il mal di stomaco, i dolori addominali, l'esauri­mento nervoso, il vomito e la nausea.

Mäntä

Për farë pasè lu singüt, për lu narvous, për farë degë­rëi, për farë suè, për mal ä teta, për li vérm, për gavè lu flà gram.

Menta

Per far passare il singhiozzo, l'esaurimento nervoso, la digestione, far sudare, mal di testa, i parassiti intesti­nali, l’alito pesante.

Ämbröunä

Për farë pasè la pì lèstä, për j'e sfog d'lä päl, për mal ä pänsä, për rinfursè la vistä, për lu diäbete, për mal u col.

Mirtillo

Per la diarrea, le eruzioni cutanee, mal di stomaco, la vista, il diabete, male al collo.

Mürghët

Lu mürghët et unä pläntä pitost velenousa e s'anovrun mac le flou büjës për j'uäe, le flou sëciës pità fëinës për farë etärnuè, e decuchè lu nas, për lës ämpurgnourës e për mal ä teta.

Mughetto

Il mughetto è una pianta piuttosto velenosa, si usano solo i fiori bolliti per gli occhi, i fiori secchi schiaccia­ti fini per far starnutire, e liberare le vie respiratorie, per i raffreddori e i mal di testa.

Mändulà

A gn'ët duës qualità: mändulà dousä e mändulà amara chë j'ët velenousa. Avù li garìi d'mändulà äs fät l'öeiu për mal a pänsä, për la fredou, lä bronchitte, për l’àn­flämäsiòon dla vüsià, për la nefrite, për mal als'uriës, për mal a j’uäe, për lë maladiës d'la pal, për li crutì, për l’eciärpisiön e in col për la rifà di menà.

Mandorla

Ce ne sono due tipi: mandorla dolce e mandorla amara,^- che è velenosa. Con il seme di mandorla si fa l'olio per i dolori addominali, la tosse, la bronchite, le infiammazioni vescicali, la nefrite, male alle orecchie, agli occhi, le malattie della pelle, le croste, il prurito, la crosta lattea.

Noesia

Le foiës du nuì sëciës për l’ànflämäsiöon d'la goulä, la sùou di pì, për li vérm, për la fivrä avù li gärìi äs fät l'öeiu. U s'anuvravët për la salada, për ariè, për li vérm, për lu vérm sulitari, li viäe e l'änuvrävun për li cresëul e li chinchët se j aviun pä li sordi për acitè l'öeiu dë gas.

Noce

Le foglie secche del noce servono per l'infiammazione della gola, il sudore dei piedi, i parassiti intestinali, febbre; con il gheriglio si fa l’olio per condire l'insala­ta, i parassiti intestinali, tenia; i vecchi usavano l’olio per i vecchi lumi perché non avevano i soldi per com­perare il petrolio.

Dulägnä

L'öeiu d'dulägnä u s'anuvravët për ariè, për la salada e për la tüsninä e për li vérm.

Nocciola

L'olio di nocciola si usava per condire l'insalata, per la pertosse ed i parassiti intestinali.

Öërgiu

La tisanä d'öërgiu särväet për lu cätaru e la bron­chitte änresä, për lës ànflämäsiòon d'lä vusià, di büäl, për li räign e l'anemia. Li piäs de fàrina d'öër­giu ciäodä, për mal'écinà. E sävën chë l'öërgiu u sär­väet për farë lä birä e lë granës brusätä për far lu cäfäe. Li pi viäe e s'nävëisun chë duntägn lä guèrä u j' älävet pà än mälourä...

Orzo

La tisana d'orzo serve per il catarro, per la bronchite, per le infiammazioni della vescica, degli intestini, per i reni e per l'anemia. Sappiamo che l'orzo serve per fare la birra e i grani tostati il caffè. I più anziani si ricor­dano che nel periodo della guerra non andava spreca­to.

Ürtià

Për far vënéi li päel e për pa lëséi alé vià, për lës emu­roidës, l'ärtrite, li rumatis, la siatica, për fërmè lës emurägiës du nas e dl'ë taiourës.

Ortica

Per far crescere i capelli e per non farli andare via, per le emorroidi, l'artrite, i reumatismi, la sciatica, per fer­mare le emorragie dal naso e dalle ferite.

Püpà o päpävër

Lä tisänä d'flou d'päpävër për lä fredou e lu cätaru, për farë vënëi sënù ma... a fäntët alè adasiòt a bäernën däsïnò as dromët trot a lönc...

Papavero

La tisana dei fiori di papavero serve per i raffreddori e per il catarro, per far prendere sonno, ma... occorre andare adagio perché altrimenti si rischia di dormire per troppo tempo...

Graségnäl

Për lu fidic, për farë ürinè, për la nefrite, për li borgnu, për lë pirës e raign, për lu brüsà, j'e sfoc dë la päl, për lu cätaru.

Parietaria

Per il fegato, per fare orinare, per la nefrite, i forunco­li, per i calcoli, le ustioni, le eruzioni cutanee e per il catarro.

Pläntai

Le foiës freciës për le taiourës, li nisöon, lu fiäcà, lës émuroidës, le piaghës, për lavè j’iùae, për lu fidic, për
sütilisè lu sänc, për li pulmön e l'estomi.

Piantaggine

Le foglie fresche per le ferite, i lividi, le contusioni, le emorroidi, per le piaghe, per detergere gli occhi, per il fegato, per purificare il sangue, per i polmoni e per il fegato.

Anlëvù

Le gëmës e särväesun për lu cätaru, për li pulmön, la bronchite, la fredöu, l'anflamasion d'l a vusiá, për lä guttä, për lä ruiourä, për l'asmä, për mal u col.

Cirmolo

Le gemme servono per il catarro, per i polmoni, la bronchite, il raffreddore, le infiammazioni della vesci­ca, per la raucedine, per l'asma, per il mal di gola.

Ärgälëisiä dl' sèrp

A s' änovrët mac lä räe. Për lu fidic, për la giäunissà, për färe urinè, për färe alè du corp.

Polipodio

Si usa solo la radice. Per il fegato, per l'itterizia, come diuretico o contro la stitichezza.

Primäverä

Për lu närvous, për la fivrä, për li virämän dë teta, lä tusninä, le foiës egnäcá për lu fiacá, li nisön, le sochës di menà e li rumatis.

Primula

Per il nervoso, per la febbre, per i giramenti di testa, la pertosse. Le foglie schiacciate servono per le contusio­ni, gli ematomi, i bernoccoli dei bambini e per i reu­matismi.

Pirasmùl

Për le pugnuës dle ghiepës, lës aviës o d'aoutri babau: äs pëitët le foiës e as frëtët sü l'äpiourä, ä läesët pà cun­flé e a gävët lu mal.

U sarväet asé për lu fiacà, le foiës taià feinës butà dëgn le dän furà o dëdëign l’urià a fät pasé mal äl dän e mal äls' uriës.

U sarväet asé për lë mälädiës du fidic, për lä giäunissä, la guttä, li rumatis.

U sarväet asé për la cüsinna.

Prezzemolo

Per le punture di vespe, api o altri insetti: si pestano le foglie e si sfregano sulla puntura: non lascia gonfiare e calma il dolore.

Serve per le contusioni, le foglie tagliate fini messe den­tro i denti cariati o dentro le orecchie fanno passare mal di denti o di orecchie.

Serve inoltre per le malattie epatiche, per l'itterizia, la gotta ed i reumatismi.

Noto e i1 suo uso in cucina.

Lu mälëincì

Le flöu e särväesun për l' asmä, për la presiön, për li raign, la vusià, për farë alé du corp, për calmé la fivra. As put asè anuvrésë la crofä d'lä pläntä. Li früt (le mälänciës) pitá e béign turciá e dounun in liquid cu s'anovrët për mal e raign, lës emuragiës, la pi testa, e për fàr pasé la vöeia dë campé vià.

Pruno selvatico

I fiori si usano per l'asma, per la pressione, per i reni e la vescica, contro la stitichezza, per far scendere la feb­bre. Si può utilizzare la corteccia della pianta, pestata e torchiata per ricavarne un liquido utile per i dolori ai reni, per le emorragie, per calmare le diarree e per far passare i conati di vomito.

Resinët

Lä tisänä avù l’ foiës për farë üriné, për sütilisé lu sanc, lë mälädiës du fidic, l'ärtrite. Li resinët (li frút) për mal u col e lës ämpürgnòurës.

Ribes

La tisana fatta con le foglie per stimolare la diuresi, per purificare il sangue, per le malattie epatiche, l'ar­trite. I frutti per il mal di gola e per i raffreddori.

Lu läpàs

Për l'anemia, për lu fidic, l’ulcerä, për farë alé du corp. A s'änovrët lä räe e lë foiës.

Romice

Per l'anemia, per il fegato, l'ulcera, per far andare di corpo. Si utilizzano le radici e le foglie.

Lu gratächiëül

Lä flou për j'uäe änflämà, për gärgärisé për 1' aftä, per l’inflämasiön dlä göulä e për mal u col.

Li frút (li gratächiëül) për mal e räign, për le pirës di räign e d'la vùsià, për la pi lestà.

Rosa canina

I fiori per gli occhi arrossati, per i gargarismi sulle sto­matiti, per i mal di gola in generale.

I frutti per le coliche renali, per i calcoli ai reni ed alla vescica, per le diarree.

Armënëign

Për l’esträchità, l'asmä, lu catäru, për farë degërëi, për la presiön, për li rumätis, për lu fidic, për li dulou. A s' änovrët le pueintës fluriës. U yet asè bön an cüsinna për lë pidänsës.

Rosmarino

Per la stanchezza, per l'asma, il catarro, come digesti­vo, per la pressione, per i reumatismi, per il fegato, per i dolori. Si utilizzano le punte fiorite. E' anche buono come insaporimento per le pietanze.

Lu brussäe

Për li rumatis, l'artrite, li dulou.

Rododendro

Per i reumatismi, l’artrite, i dolori in genere.

La rütà

Për farë dégëréi, për farë vënëi fam, për lu trabät du coër, për mal a' tetä, për lu macädù, lu närvo. As bëu­tët asè cärchë foiës dëgn la brändä, për rändëlà pi mësinòusa.

La ruta

Per la digestione, per stimolare l'appetito, per gli scompensi cardiaci, per il mal di testa, per l'epilessia, per distendere i nervi. Si usa anche lasciare qualche foglia nell'acquavite, al fine di migliorarne le proprie­tà curative.

Sarviä

Për lës éstumirës, mal a lë giänsëivës, për la goula anflamá, mal u col, për lu flá gràm, për mal a' teta, për farë degërëi, për farë drumëi. Për lë pidänsës.

Salvia

Per le indigestioni, male alle gengive, per la gola infiammata, per l'alito cattivo, per mal di testa, come digestivo, per favorire il sonno. Per le pietanze.

Sämböut

Për la gutá, li borgnu, për lës émuroidës, për farë sué, për l'inflämäsiön dl’lä vusià, për farë vënëi lu lät a lë fümélës chë i’än ävou in mená, për la särpäntiná. Lä crofä büià për farë alé vià l’äevä dä lä pänsä, për li dulou.

Sambuco

Per la gotta, i foruncoli, per le emorroidi, come essudati­vo, per le infiammazioni della vescica, per stimolare la lat­tazione nelle donne che hanno avuto un bambino, per la risipola. Le cortecce bollite per l'idropisia, per i dolori in genere.

Lä särià

Për li vérm, la bronchitte, mal u col, për farë degërëi, për la pi lestà, për rinfursé. E për duné güst ä lä cérn e ä lë pidänsës.

Santoreggia

Per i vermi, la bronchite, mal di gola, come digestivo, per la diarrea, come energizzante. E come aroma per la carne e per le pietanze.

Särpul

Për l'asmà, l'artrita, lu närvous, lu cätaru, la fredou, l'esträchita, për la ruiourä, për farë degërëi, për mal äl' dän.

Timo serpillo

Per l'asma, l'artrite, il nervoso, il catarro, il raffreddo­re, la stanchezza. Per la raucedine, come digestivo, per il mal di denti.

Ärchibùs särvägiu

Për li vérm, për la fivrä, lës apiá di bäbao, për lës estu­mirës, li rumätis, për lu närvous, për lu macädù.

Tanaceto

Per i vermi, per la febbre, le punture degli insetti, le indigestioni, i reumatismi, il nervoso, per l'epilessia.

Viräsul di prá

Për lë pirës di räign e du fidic, la guttä, për farë alé du corp, për la fivra, la giäunissä. Dë primà, canchë e sön pëcit, än saladä për süitilisé lu sanc. Avu '1 flou ä s'fat in sirop për lä fredou.

Tarassaco

Per i calcoli renali e del fegato, la gotta, per stimolare l'intestino, per la febbre, per l'itterizia. In primavera, quando sono piccoli, in insalata per purificare il san­gue. Con i fiori si può preparare uno sciroppo per il raffreddore.

Lu tìi

Për lu cätaru, la bronchitte, për cälmé lu närvous, për mal u fidic, lu träbat du cöër, l’esträchitá, l'esäurimän närvous, për i'uäe änflämá, për farë degërëi.

Tiglio

Per il catarro, la bronchite, per calmare il nervoso, per il mal di fegato, l'aritmia cardiaca, la stanchezza, l’esaurimento nervoso, per le infiammazioni agli occhi, per far digerire.

Lä färigullä

Për li vérm, l'asmä, le taiourës, lä tüsninä, li rumatis, për mal e' stomi, për l'influäinsä, për lä goulä änflämá, për mal' ecinà e än cusinnä për duné dë gust a la cérn.

Timo

Per i vermi, l'asma, le ferite, la pertosse, i reumatismi, per il mal di stomaco, per l'influenza, le infiammazio­ni alla gola, per il mal di schiena,ed in cucina per dare gusto alla carne.

Bärbäenä

Për lë pirës di räign, lu närvous, lä siaticä, lu fiacá, li nisön, për tiré forä l'äeva di gënuëi cönflu.

Verbena

Per i calcoli renali, il nervoso, la sciatica, le contusioni ed i lividi, per far sgonfiare le ginocchia gonfie.

Bodin gras

Nus e la mändën « böcön gras »; dë primà, apäenä e beütun lë prumirës foiës e s' mèingiun än säladä. Lä pläntä, lë flou e lë raë sëciá, për rinfursé lu cöer, për lu macädù, la presiön, l'asmä, lu flá qiuërt.

Valeriana

Viene chiamata « boccon grasso; in primavera, appena spuntano i primi germogli, viene mangiata in insalata. La pianta, i fiori e le radici essiccate, per toni­ficare il cuore, per l'epilessia, la pressione, l'asma il respiro affannoso.

Viulëtës de muntagna e viulëtës bläincës

Për lu cätaru, la bronchitte, për l'inflämäsiön di räign e d'la vüsià, për gärgärisé për mal u col e la goulä änflamá, për mal a j'uäe.

Viole di montagna e viole bianche

Per il catarro, la bronchite, per le infiammazioni ai reni ed alla vescica, per i gargarismi contro il mal di gola, per male agli occhi.

La visà

La visà e nu dounët li rësëign. Lu rësëign u särväet a farë alé du corp, për farë demägrei, për lu fidic, la milsä, la guttä, për amulëi lu cataru; la tisana dë foiës büiës për lës emuragiës e për 1' anflämäsiön de i'uäe;^. in bicer dë bun veign u rinforsët lu cöer.

Dë primà, cänchë le visës e plourun, lu liquid fërtá sou lu moru u fät alé vià lë läntiës.

Vite

La vite produce i grappoli d'uva. L'uva serve per sti­molare l'intestino, per fare dimagrire, per il fegato, la milza, la gotta, per fluidificare il catarro. La tisana fatta con le foglie bollite per le emorragie e per le infiammazioni degli occhi. Un bicchiere di buon vino serve per rinforzare il cuore...

In primavera, quando le viti " piangono", la linfa che fuoriesce, strofinata sul viso, serve a far andare via le lentiggini.

La córdá

Për lu brusá, për lu fiäcá, për lës egärugnourës a s'a­novrun lë foiës freciës pitá, për farë alé du corp e lë granës për garei lu vérm salutari.

Zucca

Per le ustioni, per le contusioni; per i graffi si usano le, foglie fresche pestate, per stimolare l'intestino e i semi per la tenia.