Quela seira li, dëmà r fögh dër fümée fagìa r cìàa ën la stansia, e ün pëcin lüjumbèrt s'era fait veiru; sensa dübi, r sërcava r caud dër fögh. Ün avìa vusciü gëcarlù ën lë fögh.
«- Piya guardia! Malërusë!» avìa rüsà Fransè, «chë ün dë nùe murërìa dë sëgüü. R në ca mai, nu, amassàa e bestie chë së stan ën lë nostr o chë dörmu ën campagna sciü e nostre roube. Li sun i nöstri spìriti!»
«- Ma lo chë dijé!» avìa diit mi.
«- E püra, so é a vërità! Mi në crëdìa anant, com ti; ma dalura chë ai vist, ades e cred.»
R vey Fransè avìa cumënsà questa sturiela:
«- L'era ar mesë da madarena. Eravama seej mësciunaùu aruài sciü a stugia cun e nostre mësuire chë jgrignavu. Dërè da nùe, trei fèmëne pruvavu d'assögurnè. Le avin ën testa di capeli larghi dë paya.
Marì, la era a ciü ën piota e fìa a ciü bela. Për ela, a vita era dëmà na cansun. Vëntava sënturlà riursè e cantàa. La në fagìa curagë ën li nöstri muminti ciü grami. Ün di quili mërsée italian, quili chë li portu a sa casceta sciü a schina, ranscend për li camin, r l'avìa abandunàa pëcina sciü a ciassa dër paìsë, üna nöit dë sta. Tanta Ida l'avìa rëcöyìa.
Fra i mësciunaùu, Pasquà r li vuria dëche ben. Ma ela la s'ën riìa. La pënsava dëmà a travayàa dëlongh për chë a sa veya tanta Ida la puress ajiarsè, ades chë la në pìa pa ciü ren fàa.
Pasquà l'era dëlongh stait ëngech drol, amagugnà, vivend da për ée ën campagna. Sensa essu gnocu, l'era ëngech dëfërent. I sei cumpagni li eru i arimài, i ënseti. R dijìa chë tüte e bestie le san capìi a nostra àrima. Se na gayineta dër Nuscignùu la ri vënìa a pausarsè sciü a man, r susciava cian cianin ëncol për farlà scapàa, tarment r së fagìa paùu dë sciacarlà. R babi, për ée, l'era r prëvost da nöit. L'ascuitava cun ëmussiun r cantàa litürgich dër dügh, mìstich e beàtu ën cav dër se garb. R prutëgìa e ratapignate chë i fantiti dëscassu cun de cane ën le barbalüje, ëndund le viru, viru com se le fussu ënt ün spavent ëtern. Ma quela chë r prëfërìa era a fërmìgiura chë cur sciü i baussi di mürìti di camin, ëndund, d'ënsem ën quand, la dörm ar sùu për rëcargarsè dë carùu.
Pasquà, r n'era dër paìsë nu. R s'era rëcampà ün di da marina cun ün pastùu chë l'avìa piyà da jgariun; l'avìa deej ani. R s'era scapà d'ün batèe napolitan dund tüti r picavu. R pastùu r l'avìa lascià ar prëvost ün viagë arivà ar paìsë. R prëvost r lë s'avìa piyà ënsem a ée. R sërvìa a messa, r passava a scùa ën la geej e mënava r anzu e a crava ën campagna. R prëvost l'avìa ben pruvà dë farlù ëndàa aa scora cüchi misi, ma e marie lengue dijin chë r n'ën avìa ëmparà dëmà r camin... Com tüti i autri fantiti dë cussì li r picavu, r s'ën ëndagìa a strëmàa ën megë ai arbu, ën li valun, vers i funtan e e sciùu, sut di aruvu càrëghi dë vigna sarvaiga; l'ëndagìa vers i ciaböti chë r cunuscìa i can, vers e fei, i campi, e roche umbruse. R cantava quant r pìa aa stagiun de mëscíun e da früita, r cantava a so de bësciunere, o sut di arbu, mës-cend e arie dë geej e e cansun d'amùu, e mai nu, r në s'era fait sëntìi na vuj cuscì püra.
Mësciunavama. Ëncöi, r prëvost chë r lë cüdìa r n'i era pa ciü, e Pasquà era tüt anëcà, për curpa dë quer sëntiment, vënü na seira chë l'avìa guaità d'ëngarbà Marì chë së rëcampava daa funtana, r duy pausà sciü i sei caviyi neiri. A bela riìa, la cantava, e sensa nësciüna süpërstissiùn, caminend, la amassava e bestie.
Mësciunavama. Ar ura da pausa, la s'era dëjgagiàa për arivàa sut dër coru, aruà dai venti, e ëndund avëvama lascià e nostre bërcole e e nostre piturine. Quand sciübìt, Pasquà l'avìa rayà, dandunend, l'era cagiü për tera, ën megë ar stagiun.
«- Lo chë ti a ?»
«- Sacramentu! R më sëmeya d'avée rëssëvü na cutëlàa ën la schina. Madona! che màa chë ai.» R në pìa pa ciü starsè dreit. «L'é com se perdess tüt r sangu...»
R avëvama purtà fin sut dër coru...E li, düi töchi d'üna biscia së tordin, së tërtuiravu, lighendsè, dëjlighendsë ënt ün durùu ëtern...
«- Mamai! Guaitài a povra biscia, mëschina! E sun bel e mort ! ... Chi a fait lo?»
«- Sun mì», avìa rëspusë Marì...» Quela brüta creatüra la s'era ëntërtuiràa ënturn da ta bërcola. Ai ben criàa për farlà scapàa, ma la në vurìa raussarsè. Alura, cun na bota dë mësuira, e n'ai fait dai trupeli, e n'ai fait.»
«- Malërusa ! Che brüta përneta! amassendërà, ti në sa, nu, chë ti m'a amassà fìa mi!»
«- Ti a famë Pasquà?»
«- Nu, e möir.»
I öyi barài, r rëfrënìa, r trëmurava.
L'avìa ciamà a sa barla për beu; e l'avìa bëvü dëchè, com ün bo. Pöi l'avìa vusciü piyàa ën man i düì töchi da biscia.
«- Venta purtarlù ar paìsë» avìa diit Marì.
«- Nu, so në mërita, nu. Ren ni nësciün në pòo sarvarmè. E möirërài cussina, ar pè dë stë coru, li ëndund ti a amassà a biscia, ëndund ti m'a amassà mi.»
E eravama partìi dë cursa ar paìsë për sërcàa agiüt. Aa seira, quand eravama turna vënüi ën sa, r povr Pasquà r s'ën era ëndait... E r vegh ëncòo, dëstesë për tera, cun r mur spari e tranquil, com se l'avess durmì ën paj. Marì la së ciagnìa.
Dalura, la në canta pa ciü e la rëspeta tüte e bestie.»
commenta