Una vinha que monta sus l’eschina d’un còl fins a se gravar dins lo cèl es una vista familiara, e pura las cortinas di filars simplas e profondas pareisson una pòrta màgica. Dessot las vinhas es tèrra rossa eissartaa, las fuelhas estremon de tresòrs, e delai de las fuelhas lhi a lo cèl. Es un cèl sempre tenre e maür, ente mancon pas - tresòr e vinha decò lor - las densas nèblas de setembre. Tot aquò es familiar e luenh - enfantil, a dir-la corta, mas sopata chasque bòt, coma se foguesse un mond.

La vision s’acompanha al suspèct que aquestas sien ren que las qüintas d’una scèna fabulosa en atenta d’un eveniment que ni lo recòrd ni la fantasia coneisson pas. Qualquaren d’inauvit s’es passat o se passarè sus aquel teatre. Baste pensar a las oras de la nuech, o dal luscre, quora la vinha chei pas dessot lhi uelhs e én sa que s’estend dessot lo cèl, totjorn pariera e reculhia. Én diria que degun lhi aie jamai chaminat, e pura lhi a qui la trabalha, sarment per sarment, e a la vendèmia es tota gaia de vòutz e de pas. Mas après se’n van, e es coma un’estància ente depuei de temp degun intra pas e la fenèstra es dubèrta al cèl. Lo jorn e la nuech lhi rènhon; de bòts lhi fai fresc e cubèrt - es la plueia - , ren chambia dins l’estància, e lo temp passa pas. Nimanc sus la vinha lo temp passa; sa sason es setembre e torna sempre, e pareis etèrna. Masque un filh la coneis verament; son passats lhi ans, mas derant la vinha l’òme adult en la contemplant retròba lo filh. Lo suspèct d’aquò que deu - qu’a degut - capitar, la manten la mesma e ressúscita l’enfància dins lo recòrd. Mas ren es da bòn capitat e lo filh sabia pas d’aténder çò qu’aüra escapa mesme al recòrd. E çò que càpita pas al començament pòl pas pus jamai capitar.

Se benlèu sie ren estaa pròpi aquesta immobilitat a enchantar la vinha. Un viòl l’atravèrsa a l’ensús, en copant lhi filars e en talhant una pòrta sus lo cèl vesin. Lo filh montava pr’aquesti viòls, montava e pensava pas a recordar; ignorava que l’instant seria durat coma un gèrm e que un’ànsia de l’agantar e lo conéisser a fons l’auria dins l’avenir dilatat al delai dal temp. Benlèu aqueste instant era fach de ren, mas era pròpi dins aquò son avenir.
Un simple e profond ren, pas recordat perque ne’n valia pas la pena, espandut dins lhi jorns e puei perdut, torna aflorar derant lo viòl, la vinha, e se descuèrb enfantil, delai de las causas e dal temp, coma era alora que lo temp per lo filh existia pas. E alora qualquaren da bòn es capitat. Es capitat fai un instant, es l’instant mesme: l’òme e lo filh s’encòntron e san e se dison que lo temp es avalit.

L’òme sa aquestas causas en contemplant la vinha. E tot lo comolum, la lenta richessa de recòrds de tota sòrta, es pas ren derant la certessa d’aquesta èxtasi immemoriala. Lhi a de cèls e de plantas, de sasons e de retorns, de retrobaments e de doçors, mas aquò es ren que de passat que la vita torna plasmar coma de juecs de nèblas. La vinha es facha mesme d’aquò, un mèl de l’anma, e qualquaren dins son orizont duèrb de plausiblas vistas de nostalgia e d’esperança. D’insòlits eveniments lhi pòlon capitar suscitats da la soleta fantasia, mas ren l’eveniment que a tuchi es somés e que tuchi abolís; la desparicion dal temp. Aquò càpita pas, es; e mai es la vinha mesma.

Derant lo viòl que poa a l’orizont, l’òme torna pas filh; es filh. Per un instant, ente arriba a far tàser chasque recòrd, se tròba dins lhi uelhs la vinha immòbila, instintiva, immutabla, aquela qu’a sempre saubut d’aver dins lo còr. E ren càpita pas, perque ren pòl capitar que sie mai grand d’aquela presença. Chal nimanc se fermar derant la vinha e ne’n reconéisser lhi trachs familiars e inauvits. Basta l’instant dal rencòntre e já lo filh e l’òme adult an començat lor devís que, ric de jorns, dal començament chambia pas.