ENTROUDUSIOUN.
Ent'i Valade ousitane dal Piemount i danse antique soun encà ben praticà, proupoursioun lou temp que se passo, nante touto la culturo, que es pa aquelo empouzà per l'Estat, vai muere. Se pol dì qu'escazi toute i noste valade an encà carcune d'aqueste danse: ma la valado que nou n'à gardà la pus grando partio es de segur la val Varacho.
Carcun pauaré dì que tratà soulament de na valado laiso pa veire i coumparizioun que se polen fa entrà i danse de na valado e aquele di valade dapé. Acò poi esse vé, ma chal ben coumensà en carqui cant!
Aqueste danse, bou i diferensie de chasque pais, n'iage, se balàven enté toute i valade e beleou decò ent'la piano. Pensà paou, que 'n sounadour de Lagnasco (dapé de Saluse) que sario mousù Bouas (Tommaso Boasso - classo dentourn de lou 1889) m'à sounà carqui touquet de muzico que anarìen ben per dansà 'n Balet ou beleou na Courento.
Ma chal counsiderà que, al journ d'encui, soulament da la mità de la valado en amoun i danse soun encà counouisue da la jouventù. L'es per ishò que dedin aquest travai tratarei soubre de tout di dense que se pratìquen ou que se praticàven ent'i cumune de Vermala, Lou Mel, Fraisse, San Peire, Chasteldalfin, Blins, Pount Chanal e Brousasc (mec per acò que regardo Gerbo).
Per la part de la Basso Valado recourdarei isì que Jacou 'l bornh
(Giacomo Rinaudo - classo 1904) d'en Lemmo (cumuno de Rousana) counouis n'estis la Countrodanso, la Gigo e la Courento, ma pareis que nimanc al temp de souo jouventù, i jouve de siou pais i sabìen pa pus balà-le ben coume chal; soubre de tout i balàven aqueste danse couro i se troubàven bou i jouve d'en Vermala.
Na brizo miei l'ero per la cumuno de Isascha nante, encà a poc pres sincanto ann pasà, i balàven la Courento, la Courento de Coustiole, la Countrodanso e la Gigo.
A la vilo de Brousasc, fin a la dariero guero, i danse antique
i èren encà ben counouisue. Per ezempi, Giovanni Martina (classo 1903) d'en Gerbo, cante al anavo sounà a Brousasc al sounavo encà souvent la Countrodanso (bou lou Balet), la Courento, Coustiole, la Courento de la ramasso, e carqui bot, la Courento dal tapis e la Gigo.
Veisì na pichoto carto de la val Varacho que pol sierve per coumprene miei la tratasioun.
EVOULUSIOUN.
Na premiero ouservasioun se pol fa de soubre de l'evoulusioun di noste danse: chal pa creire que i sìen sempre 'stà coume i soun oouro!
Na diferensio se trobo jo ent'la muzico, en butant dapé i muzique de dui sounadour de la memo cumuno de San Peire: Juzep da Rous (Giuseppe Gallian-classo 1888) vioulinaire e Vinsent dal Bessé (Vincenzo Pettinotti-classo 1951) sounadour d'armonic.
Ma decò en boucant i fegure di danse vien de chambiament que i soun 'stà fach, que l'à pa gaire. Carqui ezempi:
-N'iage a San Peire i balàven lou Balet de la Countrodanso ou
de la Gigo escazi coume i lou bàlen encà oouro en Blins ou a Chasteldalfin; lou Balet nante i jouve, per virà, crouzehen i bras, sario sourtì apré.
-La pus part di danse de la Mità Valado, fin a San Peire, i soun fache de doue part: la danso triho e lou Balet. Pareis que de 'n temp foussen doue danse, uno diferento de l'aouto, que apré i sounadour avarìen estachà. A San Peire aquesto trasfourmasioun es countunà trinc a aribà a estachà lou Balet, coume al fes 'stà oubligatori, a toute i danse (deforo de lou Rigoudin e lou Calissoun), ensinto que enté l'Aouto Valado lou Balet es restà, en general, na danso souleto e cumpio (deforo que ent'la Tresso e decò n'estis ent'la Courento doubio e lou Rigoulet). A Fraisse e al Mel, lou Balet s'estacho decò apré a i aoute danse, ma l'es pa tan oubligatori que a San Peire.
-Se pol beleou pensà que n'iage la Boureo vieio de San Peire, de 'n cant, e la Boureo de Chasteldalfin (ou Cadriho de 'n Blins), de l'aoute, foussen na danso souleto. Ishò perqué la premiero feguro di doue danse, balà a la modo antico, s'artrai ben. Apré i doue danse avarìen agù na vito diferento: la Boureo es oouro na danso de doue fegure, mentre que la Boureo vieio i n'à tres (e la terso ben deforo de l'ourdinari!) e i à fin chambià n'estis lou nom, qué oouro i es devenguo mec pus la Vieio.
Aquesto evoulusioun i es venguo pian pianet, senso que la gent i se ne fazessen en maniero que chasque escartoun à coumensà a dansà n'estis a souo modo.
Tant i sounadour que i balarin an partisipà an aquesto evoulusioun: i premie, en sounant, coumandàven i fegure e la loungour de la danso, i secoundi, en balant, moudificàven la maniero de fa i fegure e, se la pourtavo, i se grouzàven decò que la danso ero trop loungo ou trop courto. Ma la cozo da ben boucà es que aquest travai es 'stà fach da touto la poupoulasioun, touto ensem (chal recourdà que n'iage i balàven pei tuchi). D'isì enté n'estis parlarei de l'impourtanso que lou travai de dui sounadour vivent à agù per l'evoulusioun e per la counservasioun di danse: ma la part que aquesti dui omme an agù din l'evoulusioun di danse resto sempre ben pichoto proupoursioun l'obro facho da tuchi nosti reire.
'N paou de pichote diferensie soun rezultà entrà i danse de la Aouto Valado e aquele de la Mità Valado, proubablement per lou moutiou que la desboino entrà i tere de lou re de Franso e aquele de lou duca de Savoio, fin a lou 1713 pasavo dapé des Counfines, entrà San Peire e Chasteldalfin.
Ma chal decò counsiderà que carque diferensie ezìsten pa dedin
la realtà ma i vènen foro oouro, cante demandou a de persoune que soun jo d'age, de balà ou de sounà, apré loung temp que i an pa pus praticà i danse. Carqui bot i se n'avìzen pa decò pus ben ou i se troùmpen, en maniero que mi pei restà enjanà. Ishò la capìto 'n paou per i danse que soun jo n'estis perdue. Acò val soubre de tout per i diferensie que sòrten enté lou meme escartoun ou enté la memo cumuno.
Ma, en tuchi i cas, pei pa esse mi a chambià i enfourmasioun que i me doùnen: soulament pei vierte que me semehio que i diferensie soun troppe ou que mi la pensou pa ben coume aquelo talo persouno.
En general se pol veire, coume i ne fan decò provo i ezempi pourtà, que l'evoulusioun à pourtà a na diferensiasioun, coume dì que ent'i temp pasà i avio pa toute aquele diferensie que i à oouro, entrà i danse de na cumuno e aquele de l'aouto. Ishò nourmalment a fach sorte de variant de la memo danso. Ma mi pensosi que carqui bot, da na danso de n'iage saren sourtie doue ou pus di danse que i à al journ d'encui. Acò, magaro que per na part peise esse nourmal, fai pensà que na vinco i avìo pus d'unioun dedin de la valado: i jouve anàven vihà ent'i sere d'uvern, anàven ai rumiage ent'i escartoun dapé ou nimanc tan dapé; i migrasioun que venìen apré ai mourtalie ajutàven a mesquià la gent de la valado.
Touto aquesto evoulusioun es venguo pian pianet, trinc envers la fin de lou siecle XIX. An aquel moument alai an coumensà a aribà
i danse fourestiere, que nou pa de jounta-se a i aoute que jo i èren (coume beleou 'n pol pensà que l'ero capità per carcune di danse antique - ma me semehio encà bounouro per pourtà d'ezempi) i an coumensà a fa-le despareise.
La premiero danso verament fourestiero es 'stà la Poulkro, pourtà da la Franso d'aquihi que i èren anà travaià 'qui-oouto. E tout acò l'es capità dal temp que i sounadour laisàven lou vioulin per lou armonic: bou 'co poué pensà que de trasfourmasioun soun sourtie ent'i muzique! Ma apré, n'estis al bot, la Poulkro à coumensà a esse counsiderà na danso vieio e i jouve l'an nimanc pus emprenduo tuchi.
Just n'estis apré de la Poulkro, soubre de tout da la Franso (per l'Aouto e la Mità Valado) e da la piano piamountezo (per la Basso Valado) soun aribà la Mazourko e la Valso. La premiero es pa entrà tan prefoundament dedin nosto culturo que i aoute doue e i se sent nimanc pus tan souvent. La Valso, ensinto, countuno encà al journ de encui la guero countro noste danse: e se trato, escazi sempre, de muzique dal boun pat que i arìben da la piano piemountezo.
COUNSERVASIOUN.
Entrà i caouze que an travaià a fa despareise i danse antique chal recourdà l'influensio de la piano. Se trato pa soulament de la venguo di danse nove, qu'ei just avizà, ma de la guero de doue maniere de vive, de doue siviltà, nante ganho la pus forto. Per aquest moutiou, i danse se pèrden denan al soum de la valado que a
la simo, e l'es per ishò que i soun miei gardà ent'i rouà que dedin i vile.
Carqui bot l'es 'stà la prezensio di fourestie. A La Chanal i sourdà que i èren amoun e que i voulìen balà la Valso ou la Poulkro an fach despareise 'n paou de danse vieie, ben denan que ent'la Mità Valado.
Al countrari, uno di caouze que sièrven a gardà aqueste danse es la Bahìo de San Peire, feste que se fai chasque sinc ann per avizà la liourado di Sarochen. An aquesto oucazioun touto la poupoulasioun, jouve e viei, fin i fourestìe, bàlo i danse antique: bou 'co la cad que 'n paou de persoune arìben d'emprene-ne carcune; e carqui bot, dapé di balarin noou sòrten decò i sounadour nouvel!
Vihén paou calo es la situasioun dal journ d'encui.
En Vermala i à ben de persoune que i sabarìen balà almenc la Countrodanso, ma la mancanso escazi coumpleto de sounadour fai vene i oucazioun dal bal pituest quiare.
A la vilo dal Mel i persoune de carant'ann soun bone a balà almenc la Countrodanso. Aquesto danso, ent'i rouà, i es encà counouisuo da carqui jouve de vint ou vintosinc ann.
A San Mourizi de Fraisse i jouve boun a balà aqueste danse soun mec carcun, decò perqué ent'i temp pasà l'à agù de preire que i an fach n'estis la guero a tuchi i bal; i persoune de carant'ann bàlen toute e ben la Countrodanso e, 'n paou, decò la Courento.
Enté toute i rouà de la cumuno de San Peire, e meme a San Peire-Piasso, i à encà ben de jouve que counoùisen aquisti bal. Ma l'es soubre de tout ent'i escartoun dal Bessé e d'en Dragouniere que i jouve ténen vive aqueste danse; dizariou que aquest es lou post nante i soun pus praticà de touto la val Varacho.
A Chasteldalfin se balo pa pus tan, ma la counouisenso di danse manco pa.
A La Chanal i san encà ben soulament la Gigo. Carcozo i viei se n'avìzen de la Guiouno, de la Courento, etc., ma se trato de pa gaire.
Carque fihe an ourganizà 'n group foulklouristic, ma nou pa de butà-se, ben coume chal, a travaià e sercà bou tanto presizioun i danse antique d'amoun e a fa de reserque pa soulament a La Chanal ma almenc din touto la cumuno, carqui bot an fach de trasfourmasioun de lour testo. Chal que vierte que la danso que i dìen lou Calissoun, es pa un di Calissoun de la val Varacho (ou almenc pa tout), ma es na danso franseza empourtà da lou sounadour Roucheto (Giovanni Rochietta-classo 1919) que al l'avio emprenduo cante al ero 'stà prizounìe de guero pa louenh de Paris. Bou acò l'es capità que 'n paou de danse de lour repertori soun deforo de la tradisioun de la valado, pa encà tan perqué i àbien enventà tout de fegure fourestiere, ma perqué i à pa, ou mi aribou pa de veire, aquelo courespoundensio entrà touquet de muzico e feguro de la danso indispensable per fa en maniero que tuchi peisen balà la danso.
A Chastel, nante l'avario i viei que i s'avìzen ben, i à pa pus de sounadour e pa pus gaire de jouve: e sabé prou que soun i jouve que tènen lou bal viou.
En Blins i persoune de trento e carant'ann san encà ben balà i danse antique, ent'al mentre que la pus part di jouve de vint ann i desprezehen 'n paou. Creou que 'qui-amoun la coulounizasioun culturalo pus forto aribo soulament ent'aquisti ann, ma i se fai sente outant que ent'la Mità Valado.
Bou tout acò, chal que vierte que enté toute i cumune i jouve counoùisen mec pus na part di danse que fourmàven lou repertori di viei. E chal decò que dìe que na partio de jouve de touto la val Varacho (e decò di valade dapé) ent'aquisti darie ann, an mai emprendù i danse antique per aquel dervei cultural que pian pianet brouéhio ent'i valade ousitane.
SOUNADOUR.
Per la counservasioun d'aqueste danse es ben empourtanto la prezensio di sounadour. Per dounà n'ideio, reportou lou numre prouvizori di sounadour que, al journ d'encui, soun boun a sounà de muzique de danse antique. I sounadour dal vioulin vivent soun sinc, e d'aquisti, catre polen praticà. I sounadour d'armonic soun dentourn de vintosinc, e seze polen praticà. I sounadour d'arganin a goulo que polen sounà n'estis ben soun almenc sies. Beleou, entra tuchi, la n'avaré encà un boun a sounà l'arbebo. Dui sounadour de vioulin soun decò boun a sounà l'armonic e tres ou catre sounadour d'armonic soun decò boun a sounà l'arganin (ma, dedin la listo, i ei countà soulament 'n bot).
I sounadour que polen pa pus praticà l'es perqué soun jo trop viei, ou i an pa pus nen d'armonic, ou i abìten deforo de la valado e i retoùrnen pa gaire souvent.
Ma de dui sounadour de San Peire, oouro, vei dì doue parolle, perqué ne pago ben la peno.
Juzep da Rous (Giuseppe Gallian-classo 1888), sounadour dal
vioulin, es l'omme que nou à gardà i muzique e i danse coume i éren denan de la primo guero moundialo, ou pituest a lai fin dal siecle XIX. Ben antico e ouriginalo es souo maniero de sounà: al ten lou vioulin n'estis virà envers lou bas, al fai 'n paou de pasage desus dui cantin, al sono 'n fazent de note 'n paou basse e fenis bou la dariero noto ben aouto, e tout bou 'n gueddou ent'la muzico qu'es na maraviho. Al es lou soulet sounadour que counouis toute i danse de la cumuno de San Peire que soun na sezzeno, acò que vol dì que al sono na vintenasso de muzique; enté touto la valado i à degun aoute sounadour que al ne sa
'n numre grand coum'acò. Cante parlen de Barbo Juzep, dizen de coze segure; pus arie, sal segur se vai pa pus, ma se fenis ent'i supouzisioun, per bone que i sìen. Pei pa dì prou per fa veire l'empourtanso d'acò que al sa e que nou à moustrà. Ma, malurouzament, almenc la terso part d'acò que aquest omme counoùis fai part pituest de l'esterio que de la vito culturalo de San Peire al journ d'encui.
Jouan Bernardi (Giovanni Bernardi-classo 1904), sounadour de
armonic a semitoun, es l'omme que à sabù trasfourmà e moudernizà i muzique di danse antique senso sorte da la tradisioun. Tuchi i sounadour pus jouve an emprendù en paou da elle, tan que, en general, se pol dì que al journ d'encui a la vilo de San Peire se balo i danse antique secoun Jouan Bernardi. Just per dì n'estis recourdarei que al à moudificà la secoundo "meiro" de la Countrodanso e la "meiro" de la Vieio, al à abelì de muzique per la "meiro" de la Courento, escazi touto la Countrodanso, la Courento de l'esteco (qu'al la sono coume Courento de Coustiole) e 'n Balet. E beleou decò ent'la Mesquio e ent'al "balà" de la Vieio l'avaré souo pioto ou aquelo de un di sie magistre. Alouro, se en coumparizioun bou Juzep da Rous, al pol esse counsiderà un qu'al à fach de noou, chal vierte que siou travai prinsipal es 'stà per la counservasioun.
Ma apré, per pa fa de tort a d'aouti sounadour de nosto valado, que de lour travai ei jo parlà ou parlarei enté d'aouti estudi, recourdarei isì: Miquellou de Champ Soubiran de Fraisse (Domenico Serre- 1884-1971) sounadour d'armonic a semitoun e croumatic; Barbo Pierre lou Joli di Arbouin de Chasteldalfin (Pietro Bernard - classo 1887) sounadour dal viouloun e d'armonic a semitoun; Touane e Chafré de Choudane de Chasteldafin (Antonio Ruà - 1913-1968 e Chiaffredo Giovanni Ruà-classo 1904) sounadour d'armonic croumatic; Batistin Gallion de Ruà la Guieizo de Blins (Giovanni Battista Gallian - classo 1909) sounadour dal viouloun; Jon Toni do Guiaoudo de Celles de Blins (Giovanni Antonio Peyrache - classo 1904) sounadour d'armonic a semitoun.
Tuchi aquisti sounadour sounàven de routino e coum'acò i fan decò encà de sounadour pus jouve.
Chario encà que dizes di aouti sounadour: carcuni, magaro que
i sien pus jouve, coume per ezempi Giovanni Pettinotti (classo 1943) dal Bessé de San Peire, i fan 'n boun travai e soun empourtant; ma d'aquisti escrivarei pei carcozo, temp a l'avenì, couro sortou pei la listo de tuchi i sounadour de la val Varacho.
ESTRUMENT.
Lou parlà di sounadour que ei just fach, porto a devizà di estrument que siérven a fa la muzico.
Lou pus antic e aquel que manco degun bot es la voous di persoune. Cante la capitavo que na partio de jouve avìen vouehio de balà e i avio pa degun sounadour, i meme jouve chantàven la muzico. Carqui bot se tratavo de pichot touquet de chansoun que i sounadour avìen coumpouzà per ajuta-se an avizà-se di note de la muzico; de aouti bot, couro aqueste chansounete mancàven, i chantàven: la-la-li, etc. En general la voous di persoune siervio mec carqui bot, per fa na danso ou doue, ma pa per countunà n'apré-mesjourn entie. A Chasteldalfin i avio na danso, lou Rigoulet, que se fazio bou la souleto muzico de na chansoun, magaro que i aves agù de sounadour prezent. Aquest bal ero rezervà ai jouve da marià, ma la chansoun, en franses e ben antico e enteressanto, i ero chantà da i maire di jouve que i assistìen a la danso.
N'estrument que i m'an dich que al ero counouisù ero l'arbebo
ou aribebo. Ma da la fin dal siecle pasà al s'es perdù 'n paou e i à ben de persoune que i l'an pa mai vist. Aquihi boun a souna-lou, coume ei jo recourdà inant, i saren jo quiar.
Carcuni bùten na cartino dal tabac de soubre 'n penche, apré, en butant i boucche countro aquest "estrument" i arìben, en ajutante-se bou la goulo que fai da càiso de resounanso, de fa sorte na muzico.
Se pouarìo pensà que d'antiquità i sounessen decò bou lou pinfre.
Noste minà an sempre fach de charamelle ou de subiol bou la plaio di questanie, di verne ou di sambulie. I i fazìen decò carqui pertuis e i se prouvàven a charamelà, ma chal dì que la sourtio na muzico pa gaire jolio. Creou decò que ente carque caze i avaré encà de pinfre ou d'estrument d'aquelo famiho, chatà en Franso da de persoune que i èren anà travaià alai.
De sejur sei que i à dui ou tres sounadour de clarin, ma aquest estrument es sourtì que l'à pa gaire.
Ma l' estrument que vai miei per sounà noste muzique es de segur lou vioulin ou viouloun. Juzep da Rous de San Peire, coume ei jo dich, es lou sounadour dal vioulin qu'al sono encà ben a modo antico e counouis 'n paou de muzique. Ma da la fin dal siecle XIX lou vioulin à coumensà a anà arie per laisa la louehio a i armonic que entramentìe èren sourtì; lou perqué l'es bel veire: bou i bas sort na muzico pus coumpanhà e soubre de tout l'armonic es pus bel sounà. Bou acò, al journ d'encui la pus part di jouve i capìsen nimanc pus lou. Vioulin.
La premiero razo d'armonic qu'es aribà enté nosto valado es 'stà
aquelo que i dìen a semitoun, perqué i à 'n mes toun de diferensio entrà lou douerbe e lou sarà de l'armonic. Magaro que i muzique àbien agù na grande trasfourmasioun en pasant da lou vioulin a l'armonic, s'aquel a semitoun i sòrten encà quiare e bou 'n gueddou pa brut. Ma l'à isì carqui ann, que i se tròben pa pus a chatà; bou 'cò, de sounadour que i sabìen mec a sounà a semitoun e que i soun 'stà senso armonic i polen pa pus praticà.
N'estis apré, an sourtì i armonic croumatic e i armonic a piano.
Aqueste raze d'armonic soun aquele que se ne sièrven i jouve. I an lou vantage que i à pa pus aquel mes toun de diferensio, ma la muzico resto na brizo piatto e, bou aquel a piano, pa tant espesificà. Ishò la capitaré decò perqué i armonic que i nosti sounadour chàten soun pa sempre aquihi de calità pus bono (e pus char!).
L'arganin a goulo es decò counouisù. Carcuni i arìben de sounà-lou mec ben e souvent al siero decò per balà.
Carqui bot, ma pa gaire souvent, i sounadour d'armonic ou de lou arganin soun coumpanhà da n'aouto persouno que marco lou temp bou de culie ou d'aouti estrument d'aquelo famiho; ma ishò la capito sal moument, senso que i se sìen butà d'acordi denan.
I DANSE.
Per balà noste danse chal esse coubià, garsoun e mendie.
Souvent i vai catre persoune; per la Tresso i ne vai sies; per la Cadriho de San Peire, la Courento de Coustiole varianto de Vermala, la Boureo de San Martin (coume i se fai d'ourdinari), la Tolo doubio ne sierven vouech; per lou Rigoudin, i Calissoun, la Camaigro la n'à prou de doue; per escazi toute i Courente, la Troumpezo, lou Rigoulet chal esse na partio de coubie, senso que lou numre d'aqueste àbie d'empourtanso.
Aqueste danse soun fache de na partio de fegure que i se fan uno apré l'aouto. A chasque touquet de muzico diferent courespound na feguro diferento: cante lou sounadour chambeo la muzico i balarin san que chal chambià de feguro, perqué la muzico lou dì. Ishò vol dì que chal que i counoùisen ben i muzique di danse que i bàlen. Aquesto courespoundensio es talament estrecho que se la cad que lou sounadour s'esbaleo e sono 'n touquet de muzico diferent d'aquel que al devario, i balarin pus boun fan la feguro que courespound a lou touquet esbalià.
De carque danse, coume fes lou Rigoudin, se counouis na souleto muzico. D'aouti bot, coume per la Courento ou la Gigo, lou sounadour pol sierne entrà tres ou catre (ou encà pus) muzique.
Sicoume i à de danse diferente que i an la memo feguro, à capità que i sounadour an coumensà a sounà 'n touquet de muzico per l'aoute, toutun l'ero sempre la memo feguro!
Lou touquet pus pichot que la danso se pol esparte lou dizarei
la feguro. Balà, virà, anà a la meiro, soun toute fegure. Enté chasque feguro se fai 'n serten numre de pas de la razo justo: carqui bot mec dui ou catre, ma pus souvent vouech ou encà pus. Tuchi i bot que devizarei dal numre di pas, lou fazarei mec apré avé sentù la muzico di sounadour; e la n'avaré decò d'aquihi que i an de muzique bou 'n numre diferent de pas. Alouro toucho dì que i dansaire chal que i escòouten la muzico e pa que i counten i pas; aquesto es uno di regle impourtante per ben balà noste danse.
Doue, tres, catre, etc., fegure estachà ensem, en maniero forto e enté n'ourde que degun pol pa chambià, foùrmen na part. Per ez.,
ent'la Tresso, i fegure anà oouto, vene ishai, balà, virà, estachà ensem fourmen na part.
La danso entiero pol esse fourmà enté tres maniere.
1-La pus part di danse de l'Aouto Valado soun fache soulament de na part, en maniero que se la part es repetuo, buten tres bot, per la gent d'amoun, la fazaré tres danse. Per ez., tres part de Gigo a San Peire fan uno Gigo e en Blins fan tres Gigue. Aquesto diferensio, que la persouno pa ben pratico aribo pa de veire, es uno di pus grosse que l'à entrà l'Aouto Valado e la Mità Valado.
2-La danso, soubre de tout enté la Mità Valado, i es facho en repetent carqui bot la memo part. Per ez., la Gigo, la Boureo de San Martin, la Countrodanso, etc.
3-La danso i es facho da de part, uno diferento de l'aouto, butà uno e pei l'aouto enté n'ourde que pol jo esse, ou pa, estabilì a l'avanso. I danse fache ent'aquesto maniero soun pa gaire. Recourdarei la Cadriho de San Peire, la Tresso e la Mesquio. Ma chal dì miei que la Tresso e la Cadriho de San Peire, per ez., soun fache en repetent
i meme part coume se dì al n.2, e apré en butant ensem aqueste "grosse part" (fache da i meme part repetue) coume se dì ent'aquest n.3.
E tout ishò sario encà bel leze e bel coumprene se sourtessen pa d'aoute doue regle a coumplica-nou tout. Ve-le isì.
A) Ei jo dich, en parlant de l'evoulusioun, que, soubre de tout ent'la Mità Valado, i an estachà lou Balet darìe d'escazi toute i aoute danse. Alouro, ent'aquisti cas, per fa la danso "cumpio", apré la danso entiero, fourmà coume ei dich inant, chal encà balà lou Balet. Viertou encà, que ent'aquisti cas, per esse quiar, nou pa de danso entiero sario miei parlà de danso "triho".
B)A Chasteldalfin, e n'iage decò en Blins, per ourganizà lou bal
i fan coum'acò: toute i coubie se bùten dentourn dal sit dal bal; apré doue coubie al bot van al mes e bàlen na Gigo (facho de na part); e toute i coubie fan lour Gigo; apré, sempre doue coubie al bot, i fan la Boureo de l'Aouto Valado, apré, sempre perparei aquì, i fan la Tour e, pei apré, lou Balet.
E toute aqueste danse soun fache senso que i sounadour quìten de sounà, tan que carqui bot "anen balà la Gigo" vol dì de fa touto aquesto loungo "danso" que ven da l'unioun de catre danse.
N'aoute gro proublemo que saouto foro es aquel de sabé, en vient de danse n'estis diferente (diferensie que soun entrà na cumuno e la aouto e entrà 'n sounadour e l'aoute, e que vènen decò per l'evoulusioun), cante soun de variante de la memo danso ou cante, al countrari, soun de danse diferente.
En general, cante i diferensie soun pichoutine, i à soulament de variante, ent'al mentre que cante i diferensie soun pus grande i à de danse uno diferento de l'aouto.
Lou nom de la danso voi dì e vol pa dì, perqué i à de danse que chambehen de nom da 'n pais a l'aoute.
La muzico vol dì na brizo de pus, ma chal mesfià-se perqué, coume ei jo dich, cante i fegure soun i meme, se pol troubà lou meme touquet de muzico enté doue danse que nimanc i se semehen.
I diferensie entrà la maniero de lou numre 1 e aquelo de lou numre 2 de fourmà la danso entiero, fan soulament sorte de variante de la memo danso.
Ensinto, n'empourtanso 'n paou pichoto la dounariou a de maniere diferente de balà la memo feguro.
Mi creou que per desbrouhià i cas difisil, vasse ben acò que nosto gent penso sus aquisti proublemo. E lou criteri de nosto gent es aquel de boucà, soubre de tout, la calità e l'ourde di fegure que soun estachà ensem per fourmà la part.
Dich tout ishò, m'escuzou di coumplicasioun que soun sourtie: ma mi ne pei pa de nen se i coze soun coumplicà ent'aquelo mezuro!
Voulariou soulament dì que la terminoulougio, que me siervou, na part i es aquelo que nosto gent à sempre empiegà a la bono e l'aouto (que i resto pichoutino) l'ei jountà mi per esse quiar e presis.
Viertou encà que lou nom ougoual que i fegure de danse diferente polen avé, vol pa dì que aqueste fegure sien ougouale entrà de lour. Per ezempi, la "meiro" de la Courento i es pa facho coume la "meiro" de la Vieio; lou "balà" de la Countrodanso es pa ougoual ni a lou "balà" de lou Rigoudin ni a lou "balà" de lou Calissoun.
LISTO.
Isì desout, dounou la listo di danse que i se balàven ou que i se bàlen dedin nosto valado, bou i variante pus empourtante e bou lou nom di cumune nante i èren ou nante i soun encà balà (ma escrivarei sempre al prezent). Per la Basso Valado remandou an acò qu'ei dich enté l'entroudusioun. Vei mec vierte que vei soulament dounà n'ideio a la grousiero: per i coze pus presize mandou a veire i estudi que tràten en particular de chasque danso.
1)La COURENTO, que mi ei chamà ourdinario:
a)varianto de l'Aouto Valado: i se balo a Pount Chanal, en
Blins e a Chasteldalfin. A Chasteldalfin, couro apré i fan lou Baletas, i piho lou nom de Courento doubio.
b)varianto de la Mità Valado: i se balo a San Peire, a Fraisse, al Mel, en Vermala, en Gerbo Aouto e en Gerbo Basso.
c)Courento nante i fan l'abà: i se balo a San Peire e a
Fraisse.
2)La COURENTO DE COUSTIOLE, ou Balet de Coustiole, ou Coustiole:
a)varianto de Blins: i se balo en Blins e beleou beleou a Chasteldalfin; sei pa ben se la varianto que se balo en Gerbo Basso i se semeho an aquesto ou an aquelo de la Mità Valado.
b)varianto de la Mità Valado: i se balo a San Peire e a Fraisse.
c)varianto d'en Vermala: i se balo en Vermala; sei pa ben se al Mel i bàlen aquesto varianto ou aquelo de la Mità Valado.
3)I COURENTE, que mi ei chamà pa regulare:
a)Courento de l'espech: i se balo a San Peire, a Fraisse
e al Mel.
b)Courento dal tapis: i se balo a San Peire e en Gerbo.
c)Courento de la ramasso: i se balo en Gerbo, al Vitoun de Fraisse, beleou a San Peire e beleou decò en d'aouti post, ma i es pa tan vieio.
d)la Troumpezo: i es balà a San Peire. Carcun pouario pensà qu'es na danso per siou count; mi la veou na Courento.
4)Lou BALET:
a)de l'Aouto Valado per catre persoune: i à almenc doue variante pus grosse, que i soun balà a Pount Chanal, en Blins, a Chasteldalfin e, n'iage, decò a San Peire.
b)de l'Aouto Valado per na partio de persoune: en Blins e a Chasteldalfin se balo lou Baletas; a Pount Chanal se balo lou Baletoun.
c)de la Mità Valado per catre persoune, que s'estacho apré i aoute danse (per ez.lou Balet de la Countrodanso). Na premiero pichoto varianto se balo a San Peire, a Fraisse e en Gerbo. Na secoundo pichoto varianto se balo al Mel e creou decò en Vermala.
d)de la Mità Valado per na partio de persoune, que s'estacho apré i aoute danse (per ez.lou Balet de la Courento). Na premiero pichoto varianto se balo a San Peire e beleou en Gerbo. Na secoundo pichoto varianto se balo a Fraisse e, creou, decò al Mel e en Vermala.
5)La COUNTRODANSO:
a)per catre persoune: i se balo a San Peire, en Gerbo Aouto, en Gerbo Basso, a Fraisse, al Mel e en Vermala.
b)per sies persoune: i se balo a Fraisse, al Mel e beleou
en Vermala.
6)La GIGO:
a)varianto de l'Aouto Valado: i se balo a Pount Chanal,
en Blins e a Chasteldalfin.
b)varianto de la Mità Valado: i se balo a San Peire, en
Gerbo, a Fraisse, al Mel e en Vermala.
7)La TRESSO:
a)varianto de Blins: i se balo en Blins, a Chasteldalfin
e beleou a La Chanal.
b)varianto de la Mità Valado: i se balo a San Peire e en Gerbo.
8)La BOUREO DE SAN MARTIN:
a)varianto antico: i se balo al Bessé de San Peire e ishai
e alai enté touto la cumuno de San Peire.
b)varianto de Jouan Bernardi: i se balo a la vilo de San
Peire. I pilo lou nom da lou sounadour que al la sono al journ d'encui, ma i trasfourmasioun que la diferensehen da la varianto antico soun 'stà fache da un di sie magistre (Jouan Ferrie de Ro dal Pount de San Peire, ou carque sounadour pus antic).
9)La Boureo Vieio, ou VIEIO:
i se balo a San Peire.
10)La BOUREO, que mi ei chamà de l'Aouto Valado:
a pount Chanal e en Blins i piho pus souvent lou nom de Cadriho (d'en Blins ou de Pount Chanal). I es balà a Pount Chanal, en Blins e a Chasteldalfin.
11)La MESQUIO:
a)varianto de San Peire: i se balo a San Peire.
b)varianto d'en Blins: i se balo en Blins.
12) Lou RIGOUDIN:
al se balo a San Peire, a Fraisse e en Gerbo Aouto e Basso.
13) Lou RIGOULET:
al es balà a Chasteldalfin, soubre de tout en Bertines.
14) La CAMAIGRO:
i se balo en Blins.
15) La GAMAOUCHO:
i se balo a San Peire e a Fraisse.
16) La TOUR:
en Blins i piho lou nom de Pountarelo. I se balo a Pount Chanal, en Blins e a Chasteldalfin. I à na partio de pichote variante diferensià, ent'la durato de la muzico, counfourmo lou sounadour que sono.
17) Lou CALISSOUN:
I es na danso en paou diferento da n'escartoun a l'aoute;
a)varianto de Pount Chanal.
b)varianto de Celles d'en Blins (sounadour: Jon Toni de Guiaoudo).
c)varianto de Ruà la Guieizo d'en Blins (sounadour: Batistin Gallion). Uno (ou doue) d'aqueste tres variante i ero decò balà a Chasteldalfin.
d)varianto de la vilo de San Peire.
e)varianto dal Bessé de San Peire. I es la varianto pus diferento di aoute.
18) L'ESPOUZIN:
al se balo a San Peire.
19) La CADRIHO DE SAN PEIRE:
i se balo a San Peire: nourmalment i se fai doubio, ma se 'n vourgues 'n pouario decò fa-lo sembio; na part d'aquesto danso i ero decò counisuo almenc en Bertines.
20)La TOLO:
a)Tolo doubio: i es facho entrà vouech persoune; i se balo
a San Peire.
b)Tolo sembio: i es facho entrà catre persoune; i se balo
a San Peire; i s'artrai a:
21)Lou SUS-AHIN, ou Tolo d'en Blins:
a)varianto de Celles d'en Blins (sounadour: Jon Toni de
Guiaoudo).
b)varianto de Ruà la Guieizo de Blins (sounadour: Batistin
Gallion). Aquesto varianto i s'artrai ben a:
22)La GUIOUNO:
i se balo a Chasteldalfin e a Pount Chanal. Siou escazi en dubit de counsiderà lou Sus-Ahin coume na varianto de la Guiouno, ma per oouro i veou miei coume doue danse diferente.
COURO, NANTE E COUME SE BALAVO.
Trinc a la secoundo guero moundialo se balavo toute i diamenge, deforo dal temp de Careimo e d'Avent. Dal temp de Carlevà se balavo tuchi i sé, deforo dal venre; n'iage i avìen mai de respet per la relijoun que oouro, e balà lou venre ou de Careimo la sarìo pa anà ben; per ezempi, Juasep da Rous al sounavo la diamenjo a San Peire, lou luns ai Bruzà, lou mars a la Rouero, lou sande al Palais, etc.
Ent'i rumiare e, soubre de tout, a la Bahio se balavo 'n paou: carqui bot i coumensàven da matin e i fenìen lou matin d'apré.
A Chasteldalfin lou sendic avìo proucurà n'estansio a la vilo, nante i jouve se troubàven toute i diamenge per balà: apré i fihe fazìen i raviole e i pasàven la nouech en alegresso.
D'istà se balàvo ent'i piasse e si pra, d'uvern, ou cante la fa-zìo freit, se sercavo na voouto ou na iero; se balavo decò ent'i
oste. De bot que l'avìo, se balavo si pastural nante se reunìen i jouve de dui ou tres escartoun; e mancavo pa que se fazessen carque Courente ben sal Col, bou i jouve de la Val Mairo, cante i anàven a Madono d'en Vermala.
Tuchi i èren boun a balà, e souvent fin i marià ou i viei se
tiràven pa arie denan de na Gigo ou de na Courento (la Courento di marià).
Al journ d'encui se balo soubre de tout d'istà ou ai rumiage di Sant Patroun coume San Jacou dal Mel, San Nicoulà de Roure, Madono dal Bessé, Sant'Antoni d'en Dragouniere ou San Louren de La Chanal. Ma chal dì que i jouve soun pa pus tuchi boun a balà e i an pa pus lou boun temp de n'iage. Al Bessé e en Dragouniere soun i post nante, me semeho, lou bal à tengù miei.
Souvent i balàven senso deguno ourganizasioun: se troubàven carqui jouve bou 'n sounadour e i balàven. D'aouti bot, na partio de garsoun se pihàven l'emprezo de garantì la pago al sounadour. Aquisti jouve, en Blins, i avìen lou drech de fa na danso rezervà per lour, denan que lou bal coumenses, que i ero dicho "pour la soucho". D'aouti bot, la pago dal sounadour, que a Chasteldalfin entrà i doue guere i ero de trento sordi de sero e trento sordi de nuech, i ero espartio entrà tuchi i garsoun. Ent'i mariage, ou couro i fazìen lou Rigoulet, l'ero l'espous que pagavo.
A San Peire dal temp de Carlevà i aousàven i Abà. I fazìen coume acò: tuchi i jouve fazìen na Courento, ent'aquest mentre i chapàven e i aousàven i Abà; l'Abà anavo pihà na fiho que al i piazio, que i restavo la Badesso: se i ero sal bal l'ero lest fach, se nou i anàven piha-lo a cazo; apré la Badesso empio i sacocche de l'Abà de questanhe e i estachàvo na coucardo de bindel a la boutouniero. I Abà coumensàven lou bal en fazent la Courento di Abà noou que l'ero 'n grand ounour ma que voulio decò dì que touchavo lour a pagà lou sounadour!
Carqui bot i fazìen decò la Courento di Abà viei, que i ero rezervà an aquihi que i èren 'stà Abà lou bot denan. Aquisti Abà, que chal pa counfounde bou i Abà de la Bahìo, i i aousàven decò a Fraisse, ma isì l'avìo carque diferensie: i ne aousàven sempre soulament un, l'Abà durbio i bras e apré al calavo, e pei apré i fermàven lou bal e l'Abà balavo soul soulet bou la Badesso; dui ou tres journ apré la Badesso fazio 'n grand mas de bindel, fach coume 'n larg chapel, e i lou butavo se la testo de l'Abà; e la Badesso fazio decò lou past.
Nourmalment l'ero i garsoun que i avìen lou drech de sierne i
mendie. Ma apré l'ero vengù que, dal temp dal bal, la se coustumavo decò bramà "sélleri" (mario trasfourmasioun de l'italian "scegliere" ou "signorine a scegliere") ou "dame a scegliere": aquì touchavo ai fihe de sierne siou coumpanh.
Cante na mendio i ero demandà da 'n garsoun i devio balà, magaro que lou garsoun fes pa di pus biei ou d'aquihi que i piazien de pus, perqué la se dizio que a la fin finalo, 'n bal ero pa 'n mariage. E la fiho que refuzavo n'envit devio pa balà bou degun d'aouti aquelo danso, e se i lou aves fach i se sario pihà dui biei esgrinhoun sal mourre, ben denan de tuchi. E aquesto justisio i es 'stà facho encà carqui bot!
I PAS.
La tratasioun di pas devario fa-se bou aquelo di danse, ma da jo que i pas soun soulament na sinqueno e i siérven per balà toute i danse, ei pensà que l'ero miei fa-lo oouro.
Aquisti pas chambeen n'estis de 'n pais a l'aoute e encà pus de 'n balarin a l'aoute. L'es ent'al pas que chasque dansaire pol dounà souo interpretasioun a la danso.
La maniero de fa lou pas, jounhùo bou la maniero de boujà de tout lou corp, fourmo acò que se dì "lou gueddou". M'es jo capità de escrive "que lou gueddou es na cozo que la gent de la mountanho counouis ben e aquihi de la piano arùben pa de fa-rou nimanc s'i se bùten en catre". Isì jountarìou que lou bel gueddou ven en balant souvent e en boucant i dansaire pus renoumà; e pei chario esse ben cotti e lindou, counouise ben la muzico e, coume dizén nouzaouti, sente-lo ben.
Lou chaminà oulvre. Se fai coume cante se chamino per na vio, ma pian pianet, al temp de la muzico, a paset pichot e na brizo moulejà. Al sierv, per ezempi, per la "meiro" de la Countrodanso ou de la Courento a modo de San Peire.
Lou paset. Al se semeho a lou chaminà oulvre e al se fai a poc pres ent'i meme fegure coume, per ez., la "meiro" de la Countrodanso a modo dal Mel. Ent'al chaminà chal tratene lou pas en fazent de paset pichot, 'n bot bou na chambo e 'n bot bou l'aouto, al mes di pas nourmal. En Blins ei decò jo vist fa n'estis de 'n paset ent'la "mesquio" de la Gigo.
Lou pas dal balà. Es lou pas prinsipal que se fai enté toute i danse. Al chambeo na brizo da i omme a i freme e souvent da 'n dansaire a l'aoute. I omme an da fa veire coume i soun lindou e i freme touto lour gentilesso.
En general, pei dì qu'al es fourmà da tres mouvement (coume fan veire i feg.1 e 2) que i se couménsen na vinco bou lou pé drech
e na vinco bou lou pé manchin; lou ters mouvement se fai escazi ensem a lou premie mouvement de lou pas d'apré en maniero que, couro se balo, lou pas se fai escazi en dui temp.
Magaro que chascun bale n'estis a souo modo vei dì carcouzoulino si diferensie pus grosse ent'al pas di omme.
-A Chasteldalfin e enté l'Aouto Valado lou pas es 'n paou countournà e fach de pichot paset; carcun fai 'n pas de 'n cant e 'n pas de l'aoute, d'aouti van n'estis arìe e apré n'estis anan; tout ensem, a veire-lou, es ben fin.
-A San Peire i fan 'n pas pus grousie. La n'à d'aquihi que lou fan verament coume dìen i feg.1 e 2. D'aouti fan pituest 'n pas anan e l'aoute arìe. Aquihi de la vilo de San Peire i dìen que aquihi de
campagno i bàlen grousie; per eschafià-hi i dìen que i bàlen a modo di ribe. En general, aquihi de la cumuno de San Peire van n'estis oouto ishai (mec per la loungour dal pas); siou pas es ben ritmà ma pus simple e pa tan fin d'aquel que i fan enté l'Aouto Valado.
-A Fraisse se balo pituest se piasso. Batistin de Jacou de Lusiot (Rossi Giovanni Battista - classo 1914), que al es un di pus boun balarin de tout l'Ubac, fai lou pas coum'acò: ent'al premie mouvement la chambo drecho vai na brizo de 'n cant, ma la pezantour dal corp resto de soubre de la chambo manchino; ent'al secound mouvement la chambo manchino fai 'n saoutet pichot envers aquelo drecho: lou saoutet d'aquesto chambo es pichot perqué i countuno a reze la pezantour de la persouno; ent'aquel mentre la chambo drecho se levo e viro arìe (lou pé toucho escazi la quiappo dal cul); ent'al ters mouvement la chambo drecho retourno a siou post; apré aquelo manchino coumenso lou secound pas en anant envers foro dal cant manchin e aquelo drecho rez la pezantour de la persouno, etc.
-A Fraisse, da Joumario de Jacou de Lusiot (Rossi Giovanni Maria -classo 1906) e a San Peire da Jouan dal Mourie ( Giovanni Lantermino-classo 1935) ei decò jo vist fa 'n pas dal balà crouzià: la grosso diferensio bou lou pas de Batistin de Jacou de Lusiot es que ent'al premie mouvement la chambo drecho, nou pa anà envers foro a drecho, vai a manchino, e paso denan d'aquelo manchino en crouziante-lo; e pei apré, cante lou pas coumenso bou la chambo manchino, saré aquesto isì que crouzeo la drecho en anant a drecho.
Lou pas dal virà. Se fai tuchi i bot que chal virà. Se fan dui pichot pas bou la chambo que viro dedin (la drecho se 'n viro bou la ouro, la manchino se 'n viro countro l'ouro e 'n pas bou la chambo que viro deforo; aquesto chambo, ou miei lou pé, i omme souvent lou aoùsen na brizo.
-Counfourmo la feguro que se fai, lou pas dal virà chambeo n'estis per adatà-se an aquesto. Bou 'co pouen veire lou pas dal virà estrech (per ez.lou pas dal virà de la Courento), lou pas dal virà larg (per ez.lou virà dal Rigoudin), lou pas dal virà fort (per ez.lou virà dal Balet per catre persoune ent'la Mità Valado) e i pas dal virà dal Balet enté l'Aouto Valado.
-Pituest diferent es lou pas dal virà dal Mel, que se fai escazi mec al Mel ent'al virà dal Balet de la Countrodanso. Ma me semeho d'avé-lou decò jo vist enté d'aouti pais ent'al virà de la Courento. La diferensio da i aouti pas dal virà es ent'acò: se fai 'n pas coume cante se viro bou l'ouro e 'n pas coume cante se viro countro l'ouro, e sempre anan coum'acò, senso boucà lou sens que se viro.
Lou pas de travers. Se fai pa gaire souvent. Se trobo, per ezempi, dedin la Tresso e dedin la Cadriho de San Peire. Se trato de saout de travers ('n pé e pei l'aoute) ben simple que fan en maniero que i dansaire pèisen anà de travers senso virà-se.
Di aoute diferensie, variante, etc., d'aquisti sinc pas parlarei en devizant di danse, uno per uno.
I MAN.
Ent'i noste danse antique i man soun 'n paou empourtante. Fa na feguro bou i man enté na serteno pouzisioun ou enté n'aouto pol voulé dì tout n'aouto cozo.
Sicoume i pouzisioun di man soun mai na partio, tratarei isì soulament di catre que se tròben pus souvent, en remandant lou devizà di aoute pouzisioun a couro escrivarei de chasque denso.
I man enté lou "balà" de la Countrodanso. I doue persoune soun uno denan de l'aouto a na distanso que saré per aquì dentourn de 'n metre. Lou garsoun ten bou de forso i man de souo mendio (chasque man dal garsoun ten na man de la mendio) en maniero que i soue rèsten dedin e aquele de la fiho deforo. Ma pol cadde de troubà de freme que prefèren esse lour a tene i man dedin. Chal decò coumpanhà lou ritme de la muzico bou 'n pichot mouviment di man: i viei (e decò la pus part di jouve) ne fan un na brizo pus gro e un pichot pichot (acò que fai 'n mouviment grouset per chasque pas dal "balà"); carqui jouve fan tout
de mouviment grouset (acò que fai dui mouviment per pas dal balà).
I man enté "la meiro" de la Countrodanso. I doue persoune soun uno de fianc a l'aouto, ben dapé, coume cante se chamino en coubio. La fremo ten la man manchino sus lou fianc manchin de l'omme e aquest isì ten souo man drecho sus lou fianc drech de la fremo en maniero que siou bras reste desout de lou bras de la fremo. I aouti dui bras rèsten drech e escazi ferm (escazi a pendoulioun).
I man enté lou "virà" de la Courento (a modo de San Peire). I doue persoune soun uno denan de l'aouto, senso que i se toùchen, ma pus dapé que ent'al "balà" de la Countrodanso e i vìren bou l'ouro. Doue man, la drecho de l'omme e la manchino de la fremo, soun tengue a poc pres coume dedin la "meiro" de la Courento (es coume la "meiro" de la Countrodanso). I aoute doue man soun tengue coume dedin de la Countrodanso, ma sicoume i persoune soun pus dapé, per poué tene i bras en pian, chal tene-i n'estis anan.
I man a la valà. Vol dì que chal tene i bras drech, dizariou a pendoulioun se aquesto parollo vourgues pa dì "coume mort"; ensinto i bras chal que i sìen escazi ferm ma que i bòougen na pichoto brizo, que escazi se vee pa, per coumpenhà lou ritme de la muzico. Na cozo da pa nen, ma per fa-lo ben i vai de gueddou!
N'aouto reglo empourtanto es que cante se coumenso la danso la fremo vai sempre a drecho de l'omme (ou denan).
Ei escrich aquesto pichoto cozo en dialet de la lengo d'Oc perqué me semeho just de douvrà nosto lengo coume lengo de travai; soubre de tout per tratà de n'argument coume aquest, vist que i danse antique vìven mec pus ent'i noste valade. Carqui bot ei decò trebulà e chal agù sierve-me de mout pihà dal cant delai perqué ei vourgù dì toute i coze, uno e pei l'aouto, e sercà d'esse quiar, per fa decò coumprene an aquihi que avessen pa mai vist noste danse. Ma pei di-vou que entrà nouzaouti trebulen pa tan e bou catre parolle dizen tout acò que mi ei escrich enté mezo pagino.
Gramasiou miou amis Fredou Valla que al m'à ajutà e ben endità ent'aquest travai.
I aouti mie escrich desus di danse de la Val Varacho, denan de aquest, soun 'sta:
-La COUNTRODANÇO: tratasioun, i fegure, lou Balet; fenì lou 15 de febrie 1971; decò publicà, bou carque pichote coze nove, de soubre de Obradors, rev.de l'Universitat de Montpelhier, octobre 1972, en grafio occitano.
-La COURENTO ourdinario de Fraisse e de San Peire: 1)pichoto tratasioun, i fegure, Balet de la Courento a modo de Fraisse e a modo de San Peire -2) premiero provo per lou quadre di Courente de la part al mes de la Val Varacho; fenì lou 15 de nouvembre 1971; edisioun Coumboscuro; decò publicà de soubre de Obradors, rev.de l'Universitat de Montpelhier, octobre 1972, en grafio occitano.
-Lou RIGOUDIN: 1)pichoto tratasioun, i fegure -2) i danse de Fraisse; fenì lou 25 de San Jacou 1972; edisioun Coumboscuro.
-La TRESSO: pichoto tratasioun, i fegure; fenì lou 20 d'avoust 1972; edisioun Coumboscuro.
-Danze bellinesi: part generalo, la Gigo, lou Balet e lou Baletas, la Quadriho de Blins, la Pountarello, lou Caleissoun de Blins, la Camaigro, la Tresso, lou Sus-Ahin, la Courento e Coustiole, la Mesquio, i bal noou; capitoul per lou libre de J. L.Bernard NOSTO MODO; fenì enté l'outoubre 1972, al atend que lou libre sie estampà.
-Brevi note sulle danze della Valle Varaita: parte generale e figure di dieci danze della Valle; dispensa per il 1° corso di cultura piemontese e provenzale per maestri elementari tenuto a Mondovì nella primavera del 1973; fenì lou 25 d'abril 1973, pancà estampà.
-Consehiariou decò de sente i tres disque NOSTE DANSE que soun sourtì enté l'istà 1973 per i edisioun Valadas Occitanas e que repòrten i danse pus praticà al journ d'encui ent'la cumuno de San Peire, sounà da Jouan Bernardi: la Courento, la Vieio, la Tresso, la Gigo, la Courento de Coustiole, la Countrodanso, la Boureo de San Martin, la Mesquio. Aquì dedin i à decò na mio pichoto tratasioun. Toute i danse soun 'stà repourtà entiere per esse balà.
EDIZIONI COUMBOSCURO, lou 15 de dezembre 1973
commenta