Dròn quë lë tzamin dâ col dë Sitrìëre fousse ben sistemà, söli e goudrounà coumà al ée enquèu, amount per la valadde la lh'avìa pâ gròn mouviment. La dzent vivìa tranquile en travalhent soû garai dë tera e soû prô e en acudisent sâ bescha, vatza e feia, quë, aloure, eron embaroun noumbrouza din toutta là bourdzô. La diamendze, ommi e fenna s'arpouzòvon: dë matin il anòvon a la mese, e lâ gleiza dë La Ruô, dë lâ Traversa e dë Lavôl eron plena: aprê midzourn, lâ fenna anòvon en vidzaire a bartavlô, louz ommi së rancountròvon a l'ostou dount lâ partìa a tressette e a la bëlotte së seguìon laz una a laz autra e lou dumèi së counchòvon pô, lë dzouvent dansòve a soun d'un zin zin dicourdà ou d'un filarmoni quë souflòve e perdìa ère dë tû loû cairi. E pure, tutz eron iroû e counten!...
L'ere lë temp quë lë Dzacoulin anòve aboù soun biroch, së lâ via eron bella, ou aboù soun trenò, së laz eron plena dë néou, a Fenitrella artirô la poste quë enché-leidavòl ere pourtô dâ prumìa tourpedoun dë la SAPAV quë din qui temp avìa pâ encô acoumensà lë servise dzournalìa fin a Pradzalà. La ventòve, aloure, anô per forse a Fenitrella së ön voulìa arsebbre dë nouvella dâ paren e daz amics quë vivìon lögn dâ paî ou leire, d'en temp en temp, lë dzournòl per së tenî â courent dë souque së pasòve dint lë mount: lë Dzacoulin al a fait qui travòlh per lountemp, uvern e ità, din la belle e din la brutte sazoun.
Naturalmenta, din qu'louz òn la lh'avìa gnanca dë camioun quë mountesson la ròmpe dë la Coupeure, e aloure loû cartounìa dë Pradzalà anòvon â martzà dë Pinirol a fô lâ prouvista per la semône. I tzardzôvon soû cartoun tòn qu'î pouhìon e souvent, a la pouà dë la mountô dâ Vielaret ou dë la Coupeure il atacòvon une tirelle a la bòre dà cartoun e î së butòvon ellou dë pountze per ajouô lâ rosa qu'eron dzò fatigô e tenflòvon.
Anòvon dëca a Pinirol caqui negousciòn dâ paî, e entr'iquellou Fransouà Pastre, Pastrot per louz amics, dë lâ Gròndza, e Batiste Bergouen, dit Tot, dë la Soutzìëre. Lë prumìa l'ere un bountempoun, toudzourn prest a coumbinô caque marminelle a soun couleggue quë caque vieddze â së fatzòve e caque autre â pernìa la tzoze per rire...
Un bê dzourn notri doû farinau vòn â martzà dë Pinirol atzetô dë courin.
Aprê ouguee tatougnà lë pauc e lë prou, ouguee martzandià loû vint soldi e fait la patze, Fransouà Pastre e Batìste Bergouen, ou melh lë Pastrot e lë Tot, î s'entzaminon planot planot lë lonc dâ gròn tzamin per tournô a mizoun. La via il ee londze faite a pè, e la neut surpren notri doû negousciòn e loû courin ve'l Boc; lë soulelh avìa coudzà dareire la mountagne dë Fenitrella e din pâ gaire la s'ere fait icur.
Lë Pastrot e soun couleggue intron din l'ostou, î bùtton loû courin dint un teit, e pei î vòn a sine; ma, ee-lë quë î fousson fatigô, ee-lë qu'il ouguesson begù caqui veiri dë trop, aprê un moument, sense rien dire, lë Tot pren l'û dâ teit e vai së fouttre su la palhe doun â s'engeurm coumà un tòppou...
Un moument aprê dëcò lë Pastrot së sent louz éou pëzòn. Al enfìële dëcò el l'û dâ teit per anô së coudzô; ma cant â vè soun Batiste ben enjurmì, la lhë ven tout dë suitte une nouvelle ideie, une dë qu'laz ideia quë a vou leisou dire...
Dë soubbre la tete dâ Tot, pendù a la vaute dâ teit, la lh'à un lume a petrolhe, un dë qu'loû pëchoo lumoo qué fazìon pâ gaire clòr, ma embaroun dë fum, un fum nia qu'anòve së culhî dë soû un pëchó tzapel atacà â croc quë servìa per pendre lë lume.
Lë Pastrot argarde lë tzapel dâ lumot e â vè quë al ee tzardzà dë qui nerofumo nia e grô quë la semble dë siradze ploû tzousìa. Aloure â s'aprotzeo â lumme, â pren une butze dë palhe e al acoumense a gratô lë tzapel e lâ friza nìëra së ditacon e î vòn tzeire su lâ gaugna dâ Tot quë, en crihent quë la sòi une moutze, â së pòse la mòn su la dzaute.
Un istònt aprê, la butze tourne gratô lë lumot, e si vieddze lâ friza tzeion proppi su lë moure dë qui bounomme quë rounfle e së pòre lâ moutza sense ubrî louz èou. Pei â së vire dë l'autre caire: l'ere souqqu'atendìa lë Pastrot quë pren sa butze dë palhe e gratte e gratte lë tzapel dä lumot. Lë nìa tzè su l'autre dzaute e la món tourne l'ibouliô! Din pâ gaire, notre Batiste ee plû nìa dâ neggri d'Afriqque!
Lë lundëmòn matin, dë boune oure e sense gnanca së lavô lë moure perquè lë Pastrot ee persà, notri douz amics lardzon lou courin e î s'entzaminon dë boune völhe. Dròn d'aribô a la Balme î rancountron dë dzent quë, en vihent quë un dâ doû ee matzirà coumà un ramounör, il iboffon a rire e i rìon enchè a perdre lë ventre.
Notre Batiste, dzò un pauc embori perqué al a gnanca agù temp a didzenô, a vee lâ manìëra dë la dzent qui rancountron, â së vire ver soun couleggue e a lhë dì:
-Fransouà, ouz aven pâ fait une boune patze...Tou lë mount rì dë notri courin...Sounee pâ bau?
E l'autre, tout en rihent dë sou sâ moustatza, ma surioû surioû â lhë ripount:
-Leis-loû rire, bacòn, e fai-tè pâ dé fastuddi...La notre l'ee ità une boune patze e loû courin eron loû plu bau dâ martzà!...
L'amic e couleggue semble tranquilizà; ma cant une fenne ven lhë rire proppi sû moure, â së dimounte e, perdent la pascense, â lhë moutre la lengue e â dì:
-Argarde, coumà a siou bel...Eh...
La fenne së nen vai rihent per soun tzamin, e aloure lë Tot dì a soun couleggue:
-Pastrot, Pastrot, vihô-tu pô coumà la dzent rì? Souqquë nen dizô-tu?
Ma lë Pastrot fai viaire dë pâ entendre e â toutze loû courin quë s'eron plantô malhoutô l'erbe su la ribbe dâ tzamin. Aloure lë Tot së queze, ma d'en temp en temp a dziboutìa cacaren entr'el...
Un pô aprê l'autre, loû vialadzi soubbron dareire: Balme, Vielaret, Mentoula e Dëpò. L'ee côzi meidzourn cant notri negousciòn aribbon a Fenitrella. Î së planton dròn l' ostou dë la "Piccola" (une fenne quë peze sent e pòse quiloo) per casô la croute e s'arpouzô un piël. Aprê ouguee butà loû courin dint la court, il intron din la sòle e î fon per s'astô. La sòle il ee plene dë dzent quë merende. Cant lë Tot intre, tou
lë mount se butte a rire, e qui por omme â sòp pâ souqquë së nen dire e souqque nen pensô. Al argarde louz un e louz autri e pèi â s'aprottze a la taule quë soun couleggue avìa tzouzì proppi en fòse a un gròn miròlh.
Cant â së vè, tou nia, ma plu nia d'un ramounör, â pò pâ fa men dë bralhô: -Madame, douna-men un fezìël qu'a lë tua!
Une bassinô d'aigue, un toc de savoun e douâ bouna boutta dë barbera òn d'abort butà fin â dzuramen dâ Tot e a lâ rigoladda dë la dzent que merendòve tranquile din l'ostou dë la "Piccola".