Ai dich dessús que me siu endurmit sensa me’n avisar e bèla coma se continuesse a rasonar sus aquilhi mesmes arguments. An un bòt ai sumiat que prenio en man la rivoltèla e, en restant setat, me la ponchavo drech al còr... al còr, e ren a la tèsta, dal temp que derant aviu establit que me seriu tirat un colp immancablament a la tèsta, e precisament a la templa drecha. Après m’èsser ponchat la rivoltèla al pitre, ai atendut una o doas secondas e ma chandèla, la taula e la paret derant mi, tot d’un crep, an començat a se mòure e a ondejar. Me siu empressat a tirar.

En sumi de bòts cheiem da l’aut, o venem ferits, o savatats, mas sentem pas jamai de dolor, gavat se da bòn nos fasem mal en picant còntra lo liech. Dins aquel cas siem sensibles al dolor e esquasi sempre nos desrevelhem a causa d’aquò. Es estat parelh decò dins mon sumi: ai pas provat gis de dolor, mas m’es semelhat que a causa dal colp de rivoltèla tot vacillesse e an un bòt se tupesse e tot a l’entorn de mi se fasesse terriblament escur. Me semelhava d’èsser vengut bòrnh e mut e d’èsser cojat, revèrs, sus qualquaren de dur, sensa poler far nhanca lo pus pichòt moviment. Tot a l’entorn de mi lhi avia de gent que anava e venia en criant, lo capitan tronava abo sa vòutz de bas, la patrona de la maison quilava, puei, tot d’un crep, un autre interval, e vaquí, d’aüra enlai me meiravon sarrat dins la bara. E mi sentiu coma la bara oscillava e reflechiu sus aqueste fach, e, maraman, per lo premier bòt me colpia lo pensier qu’ero mòrt da bòn, mòrt dal tot, que lo saubiu sensa degun dúbit, que veïu pas e me bojavo pas, mas al mesme temp, sentiu e rasonavo. Mas lèu me resinhavo an aquel fach e, coma aven de costuma enti sumis, acceptavo la realitat sensa discúter.

E vaquí, me soterravon. Tuchi se’n anavon e mi ero solet, absolutament solet. Me bojavo pas. Derant, quora da revelhat m’imaginavo coma m’aurion inumat dins la tomba, associavo totjorn l’idea d’aquesta ren que abo una sensacion d’umiditat e de freid. Parelh decò aüra ai sentut una granda freid, sustot a las ponchas di dèts di pè, mas ren d’autre.

Jasiu aquí e, estranjament, m’atendiu pas ren, en acceptant sensa discúter lo fach que un mòrt a pas ren da s’aténder. Mas era úmid. Sai pas quant de temp foguesse passat, se un’ora, o qualque jorn, o un baron de jorns. Mas vaquí, an un bòt sus mon uelh machin sarrat es chaüta un’estiça d’aiga qu’era filtraa a travèrs lo curbertor de la bara, puei, après una minuta, un’autra, e, après un’autra minuta, una tèrça, e anant parelh, totjorn abo una minuta d’intervàl. Dins mon còr maraman s’es aviscaa una profonda ràbia e tot d’un crep ai sentut un dolor físic aquí: «Es ma feria», ai pensat, «es estat lo colp, aquí lhi a la bala...». Entrementrier l’estiça continuava a cheire a chasque moment e da lòng just sus mon uelh sarrat. E an un bòt, pas abo la vòutz, perqué poliu pas parlar, mas abo tot mon èsser, ai invocat qui avia volgut que m’arribesse tot aquò: «Qui que sies, se existes, e se exist qualquaren de pus sensat de çò que s’ista passant, consent que aquò sie decò aicí. Se, al contrari, te venges de mi per mon suicidi insensat, en me punient abo un’autra existença indecenta e absurda, sàpies que degun torment que pòle subir jamai polerè se comparar al mesprèsi que provarei en silenci, foguesse bèla en de milions d’ans de sufrenças!...»

Ai levat aquela invocacion e puei ai tasut. Per esquasi una minuta entiera es duraa un silenci profond e m’es chaüta a còl fins un’autra estiça, mas mi saubiu, saubiu e creïu immensament e fermament que immancablament aüra tot seria chambiat.

E vaquí, tot d’un crep ma barra s’es dubèrta. O ben, sai pas se foguesse istaa dessoterraa e dubèrta, mas un èsser escur e desconoissut m’a prés e boquò nos siem retrobats dins l’espaci. Tot d’un crep ai retrobat la vista. Era nuech fonza e jamai, jamai derant d’alora avia fach tant escur! Volàvem dins l’espaci de bèl avant luenhs da la tèrra. Ai pas demandat ren an aquel que me transportava: atendiu abo fiertat. Me convinciu d’aver pas paor e tresfoliu de jai al pensier de pas aver paor. Recòrdo pas per quant de temp volérem, e puei pas m’o imaginar: tot s’es passat coma enti sumis, quora abo un saut un atravèrsa l’espaci e lo temp, e al dessobre d’las leis de l’èsser e de la rason se fèrma masque sus lhi ponchs que sumia lo còr. Recòrdo que an un bòt dins l’escur ai entrevist una pichòta estèla. «Es Siri?», ai demandat, pus arribant a me tenir, já que m’ero propausat que auriu pas fach de demandas. «No, es pròpi aquela estèla que as vist al metz d’las nívolas mentre que tornaves a maison», m’a respondut l’èsser que me transportava. Saubiu que avia un aspèct semblable an aquel uman. Causa estranja, aquel èsser m’agradava pas, al contrari sentiu per el una profonda adversion.. m’atendiu una totala inexistença e ben pr’aquò m’ero tirat un colp al còr. E me-vaquí dins las mans d’un èsser ren uman, certament, mas que era, qu’existia: «Boquò decò après la tomba lhi a de vita!», ai pensat abo l’estranja legieressa dal sumi, mas la substança de mon còr demorava abo mi dins tota sa profonditat: «E se chal mai èsser», ai pensat, «e viure per l’inexorabla volontat de qualqu’un, vuelh pas èsser ablatjat e umiliat!». «Tu sas que ai paor de tu e pr’aquò me mesprèses», ai dich an un bòt a mon acompanhator, sensa arribar a me tenir dal far aquela demanda umilianta, ente era enclausa ma confession, e en sentent dins mon còr coma una ponchura d’agulha, l’umiliacion. El a pas respondut a ma demanda, mas tot d’un crep me siu rendut còmpte que degun me mespresava, degun riïa de mi, que bèla degun me planhia e que nòstre viatge avia una mira desconoissua e misteriosa que regardava ren que mi. La paor creissia dins mon còr. Una sensacion muta mas dolorosa se transmetia da mon acompanhator a mi e pareissia me penetrar tot. Volàvem a travèrs d’espacis escurs e desconoissuts.