Na fornaa d' pan d' maison escota
L’ei bèla nuech. Ilh ebran la pòrta:
“Butar creissent!” L'ei n'òrdre dau fornier;
ma mama ilh vai au “pèil pastar”,
ilh ebra la maid, ilh pren l'eicuèla dau creissent e ilh dimigri, puei ilh torna l' curbir.
Lo jorn d'après, d' matin bonora
“Pastar!”: ma mama ilh pren el creissent, la farina, l'aiga, la sal, ilh pasta tot ensem, ilh s’ cuèrb bo na màntia e ilh s' laissa levar...
Quatr'oras après “Far pan!”.
Mentre qu'el fornier fai vite son vir ma mama ilh s' despacha:
ilh pren la pasta e ilh la bita s' la tornaüra, ilh la meina, ilh la rond e ilh ne'n fai d' pans reonds que bita en renja s' la paniera lònja.
Mi, qu’al l’ai ben embrenat, aüra a marco lo pan mentre que la mama, bo la rèsta d' la pasta, ilh me fai un colomb o un jalet.
Pròpi aüra l'ei tornat arribar el fornier e bo ma mama, un derant un darrer, s'las ispatla d' tots dos, la paniera ilh part per el forn.
Per qu’o prene já un pauc d' chalor el pan l’ei tot d’ soïta arparat;
aüra pòl aténder ailai s'la paniera acrostaa bo las autras d' la fornaa.
“Alé, l'ei ora d'enfornar! La paniera s' la primaor!”.
...Aüra la tocha a nos:
a chasque pan un talh e puei s’ ne'n vai dins el forn a cerchar la chalor.
La passa doas ora. “Pan l’ei cueit!” l'ei el zhe dau fornier per quelos qu'ilh son enca a maison.
En moment après tots s’ne'n van bo lora paniera s’ l'ispatla: qui amont qui aval per Viera.
Au forn ilh s'entretenan los forniers per n'autra fornaa,
e ... que bon flat d' pan cueit
dins mon país!
(testo e audio: Clelia Bouvet Baccon, Salbertrand, valle Susa; adattato alla grafia classica).
Los bolets.
I aviá tanben los bolets. Aquò éra un rite annadièr, e amb lo papet, i aviá pas la risca de tornar saca vuèja. Lo baston de bois èra masc. Lo papet teniá lo baston fèrm, mas fasiá coma se lo baston lo menèsse. Sota lo cobèrt de castanhièrs, de faus e de brugas de l’ubac, dins los roires, los pinièrs e los euses de l’adrech, las boletièras se laissan veire ren que s’as la gràcia. […] Pòdes fregar una tribú encapelada, virar a l’entorn, e tirar camin. O venir un vèspre per pas res, e tornar l’endeman e far una culhida miraclosa. […] Lo baston soslèva un jaç de fuèlhas moflas e dessota as un cercle de bolets que t’espèran a tu, ren qu’a tu. De còps ne veses, pecaire, dos o tres pichòts, amb la boneta bruna enfonzada sus los uèlhs, e lo pè ben fèrm. A... segon las leis de la selva, caldriá esperar a deman, que vengan gròsses. Fas un pas, o dos, regretós de partir. Puèi te ravisas. Se lo pichon anava èstre manjat per una gròssa cagaraula? O s’un profan, un gròs caçaire, l’acampava darrièr ton esquina? E zo, de copar lo pè amb la poncha del laguiòla, e de metre lo bolet caganís dins ton panièr.
(da: L’envòl de la Tartana - Roland Pecout – CRDP de Montpelhièr, 1986)
