Fil d’aire

(I part)

Un brilhum d’uelhs, de pels blond, de bracets, de chambas nuas, un vam de rire que, frenat en gola, escata en crits brèus, aguts – aquela furieta de Tittì intret, se lancet vèrs la plancha de l’estància per durbir la veiriera.

Arribet just a virar la manelha: un raunh aspre, rauch, coma d’una belva sorpresa ental jaç, l’arrestet d’un crep, la faset virar, terrificaa, a agachar dins l’estància.

Sornura.

Lhi escurs de la plancha eron restats arrambats.

Encara esbelucaa da la lutz d’ente venia, veiet pas; sentet espaventosament dins aquela sornura la presença dal peté sal chaieron: un enòrme engombre abaronat de coissins, de siales gris a escacs, de cubèrtas raspuas pelosas; una flaira de vielhonja bodenfla e desfacha, dins l’inèrcia de la paràlisi.

Mas ren aquela presença la terrificava. La terrificava lo fach que auguesse polgut desmentiar per un moment que aquí dins aquela sornura di escurs da lòng arrambats lhi auguesse lo peté e que ilhe auguesse polgut transgredir, sensa franc lhi pensar, a l’òrdre mai que pus sevèr di genitors, da pro de temp exprimut e da lòng observat da tuchi, o ben de pas intrar dins aquela estància se ren après aver picat a l’uis e ne’n demandat la permission (coma se ditz?): – Permetes peté? – vaquí, parelh, e puei plan planet, en poncha de pè, sensa far de brui.

Aquel premier vam de rire sus l’intrar lhi s’estenhet sal colp entun tranflament, pròche de s’engrossar en sangluts.

Coata coata, alora, la filheta tramolanta e en poncha de pè, ren supausant que lo vielh abituat an aquela penombra escura, la veiesse; en se creient ren vista, s’enchaminet vèrs l’uis. Istava per tochar lo suelh, quora lo peté la sonet abo un «Aicí!» imperiós e dur.

La filheta s’arrambet, encara en poncha de pè, suspendua, esbabuchia, en tenent lo flat. Començava aüra a apercéber dins la penombra. Entreveiet lhi dui uelhs aguts, marrits, dal peté e sal colp baisset lhi siei.

Dins aquilhi uelhs, dins las borsas enflaas aigosas d’las parpelhas, dont la rossor esblavia fasia pensar abo estarrús al contact viscós d’una taràntola, semelhava que se foguesse reculhia, vigilanta entuna contínua terror e borraa d’asir mut e ferotge, l’anma dal vielh chaçaa da tota la rèsta dal còrp já envaït e rendut immòbil da la mòrt.

Masque, mas da bòn tot just, polia encà temptar de bojar una man, la manchina, après se l’èsser agachaa lòngtemp, abo aquilhi uelhs, coma a lhi donar lo moviment. L’esfòrç de volontat, arribat al pols, arribava a pena a solevar un pauc da las cubèrtas aquela man; mas durava un moment; la man retombava inèrta.

Lo vielh s’obstinava d’un contun dins aquel exercici de volontat, perqué aquel legier moviment momentàneu, que el polia encara traire dal còrp, per el era la vita, tota la vita, dins la quala lhi autri se bojavon librament, a la quala lhi autri partecipavon entiers, a la quala polia encara partecipar decò el, mas vaquí: per aquel tant, e pas de mai.

– Perqué... la plancha?... – barboteet abo la lenga embrolhaa, a la pichòta nèça.

Aquesta respondet pas. Continuava a tramolar. Mas ente aquel tramolim lo vielh avertet súbit qualquaren de novèl. Avertet que era pas aquel abitual tramolim de paor, a pro pena reprimut da la pichòta, tuchi lhi bòts que lo paire o la maire la constrenhion a arrambar-se a el. Lhi avia la paor, mas lhi avia decò qualquaren d’autre, dessot, estofat da la paor per aquel siu aspre, emprovís avertiment: qualquaren d’autre, per lo qual lo tramolim de tota la filheta devenia fremin. Un fremin estrange.

– Çò que as? – lhi demandet.

La pichòta, en encalant a pena a auçar lhi uelhs, respondet:

– Pas ren.

Mas bèla dins la vòutz, bèla dins lo respir de la filheta, aüra, lo vielh avertet qualquaren d’inabitual. E repetet pus asirós:

– Çò que as?

Un esclòp de sangluts. E just après la pichòta se campet en tèrra, convulsaa, en criant e en se demenant al metz d’aquilhi sangluts, abo una violença e una fúria, qu’irriteron encara de mai lo vielh, daus que bèla elas lhi semelheron inabitualas.

Acorret dins l’estància la nòra, en criant:

– Òh Diu, Tittì, çò que s’es passat? Mas coma? Aicí? Çò que t’a pilhat? Su... su... fèrma! Su, abo ta maire... Coma sies intraa aicí? Çò que dises? Gram? Qui? Ah... Peté gram? Tu, grama... Peté, peté, que te vòl tan ben... Mas çò que s’es passat?

Lo vielh, al qual foguet adreçaa la darriera demanda, agachet ferotge la gola rossa rienta de la nòra, puei la bèla vela de pels blond-dorats, que la pichòta lhi despenchenava sal frònt abo una man, en se debatent aüra en braç a ilhe, e en possant per la constrénher a salhir d’abòrd da aquela estància.

– Tittì, ahi! Mi pels... Diu, Diu... me lhi eschanques tuchi... oh... tuchi lhi pels de mama, marrieta! As vist? Beica... tuchi lhi pels de mama entre lhi dets... lhi pels de ta maire... beica, beica...

E d’entre lhi dets dubèrts de la maneta tiret un e puei un autre e puei un autre fil d’òr, en repetent:

– Beica... beica... beica...

La filheta, d’abòrd impressionaa, que da bòn auguesse eschancat tuchi lhi pels de mama, se viret a agachar-se la maneta abo lhi uelhs plens de larmas. En veient pas ren, e en auvent ensita una risada larja, jaiosa, de la mama, devenet mai furenta, pus furenta, e la constrenhet a escapar via da l’estància.

Lo vielh tranflava fòrt. Una demanda lhi gargolhava dedins, en exacerbant de mai en mai son òdi.

– Mas çò que an? Çò que an?

Bèla dins lhi uelhs, bèla dins la vòutz, bèla dins aquela risada estranja de la nòra, ental gèst abo lo qual avia tirat lhi pels eschancats da lhi dets de la filheta, derant un e puei un autre e puei un autre, avia avertit qualquaren d’inabitual, d’extraordinari.

No, eron pas, ni la filheta ni la nòra, coma tuchi lhi autri jorns. Çò que avion?

E son òdi creisset de mai, quora, en baissant lhi uelhs sus la cubèrta estendua sus las chambas, lhi avistet un d’aquilhi pels de la nòra, que, benlèu possat dins l’aire bojat da la risada, era vengut legier legier a se pausar aquí, sus sas chambas mòrtas.

S’enchanisset lòngtemps alora a possar la man sus aquelas chambas per l’arrambar pauc a pauc, a pichòts estrabauç, an aquel pel, que lhi era odiós coma un’esquèrni. E afanat dins aquel esfòrç que, já prorogat en van per una mes’ora, l’avia esderenat, lo trobet lo filh, que tuchi lhi matins, derant de salhir de casa per si afars, anava dins la chambra a salutar-lo.

– Bonjorn, paire!

Lo vielh dreicet la tèsta. Un esgard opac e trébol, d’estupor paorosa, lhi dilatava lhi uelhs. Bèla lo filh?

Aqueste creiet que lo paire lo beiquesse parelh per far-lhi enténder que avia mal prés la desobediença de la pichòta nèça, e s’afanet a dir-lhi:

– Aquel diaulet, ver? T’a destorbat. Sentes? Plora encara delai... L’ai criaa, l’ai criaa. Adiu paire. Ai prèssa. A pus tard eh? Totaüra venerè la Nerina.

E se’n anet.

Lo vielh lo seguet abo lhi uelhs, encara plens d’estupor e de paor, fins a l’uis.

Bèla el, lo filh! Lhi avia jamai dich abo aquel ton: – Bonjorn, paire! –. Perqué? Çò qu’esperava? S’eron tuchi acordats còntra el? Çò qu’era avengut? Aquela filheta, intraa derant, tota ressautanta... puei la maire, abo aquela risada... per si pels eschancats... aüra lo filh, bèla lo filh abo aquel alègre – Bonjorn, paire!

Qualquaren s’era passat, o devia se passar aquel jorn, que volion tenir-lhi estremat. Mas çò que?

S’eron apropriats dal mond, lo filh, la nòra, la pichòta nèça; lo mond creat da el, ente lhi avia butats. Ren masque; mas bèla dal temp s’eron apropriats, coma se encara ental temp lhi foguesse pas decò el! Coma se foguesse pas decò siu, lo temp, lo veiesse pas, lo respiresse pas, lo pensesse pas decò el! El respirava encara, veïa tot e mai, mai d’ilhs veïa, e pensava tot!