Nassiou: Anarian bën countënt a fa la reuido! S'anavo scazi sëmpe 'd matín, la familho butavo ën fiasc dë vin o no micco 'd pan bën poou dë toummo. Carcun faxìo pei doue triffoule salà, ma pa propi da mindzà: përne ën boucoun e béve ën viadze. "Lh' à lou tal quë fai la reuido"; sënço quë aquél lhou die l'aoute al l' anavo. Ëncue siou për tu e dëman për mi! Së fouguëssën bën fai mal dëgun reclamavo pa, l' éro capità e ënveche fou euiro...!
Delino: Lh' anavo 'cò lei fëmne, së l'om poulìo pa anà lh' anavo la fëmno përqué un për familho dëvìo anà.
Fredou 'd Pessi: Sé, sé, anavo dëcò lei fëmne, un për familho e si poulìën pa anà oou quë n' ën butarià n' aoute e sënò i vou faxìën pagà tante oure.
Më rëcordou quë për lhi cubèrt, i butavën tuts ën cantìe a Për-un, du për lei gèize e për lhi fourn. Për noste fourn dë la Vilo ma mare lh' avìo pa pourgù anà travalhà e alouro lh' avìo butà tré cantìe quë lh' aouti butavën ën cantìe a për-un. Tré cantìe dë fraisí, i lh'an talhà bën lai a San Bërnart.
Dëcò bele cant lh' ann fai la piantzo dal Piainé, lh' ann tuts butà e ma mare quë lh'éro pa anà travalhà lh'avìo butà ën traou d'ambourn për pasà su; lh'érën vëngulou talhà al Cumun e l' avìën pourtà amoun (dal 45 créou).
Delino: Së carcun anavo propi pa i lou dëgaravën no frizo ëd brut e, di: "Vas pei n'aoute viadze, eh"!
Driano: Lh' aoutri ann i s' adzuavën, së un avìo damanco i dixìën pà quë dë no, përqué ën viadze l'éro un e l'aoute viadze l'éro n'aoute. Lh' anavën ënt la bourdzà o anque foro bourdzà dëmandà qui om ën poou pu dzouve për fase adzuà. Dì: "për piazì vënoou adzuame foou la reuido ei dabzounh dë pourtà acò". Quël quë poulìo lhi faxìo béve ën viadze, faxaian coiri doue triffoule salà. A rënde, së përzëntavo lh'anime'.
Fredou 'd Pessi: Lou méssou la diamëndzo matin a mësso grant al mountavo lai sal pasòou d'Emmo. Al l'avìo no troumbëtto ën cournét quë al faxìo "tuuut" e al bramavo cant i salhìën da la geizo: "Ëncue la reuido për Viroulh, dëman për lou Pasquìe", onhi bourdzà avìo sei reuide. Toutte lei diamëndze al bramavo doue oou tré reuide.
Ietto: Lou méssou bramavo la diamëndzo; al së butavo chì sal mur de la Barouno, cant i salhìën së lh'éro carcozo da fa él al nounçiavo quë tal dzourn lh'éro la reuido da cochì, l'aoute dzourn lh'éro la reuido da colai. Lh'éro Pietrou, l'om dë Margò.
Nassiou: Mi më rëcordo dë Mini 'd Moulëtto, dixën puro quë quël om achì al pënsavo él: ën viadze al viravo dal Pasquìe, ën viadze al viravo vers i Chot, ën viadze al viravo vers la Coumbo e al faxìo tante coze.
L'éro pa mal ën viadze: i s ë dzuavën dë mai.
Driano: Lei reuide i lei faxì ën s ë toutte manére.
Ietto: Së dzuarian un bë lh'aouti, tantou dë mai dë lon quë s'adzùën euiro. Se butarian d'acordi na scouadro dë dzouve filh e filhe: la nou piazìo, l'éro no cozo quë lhi dzouve i lou faxìën voulëntìe.
Pin'd Bacou: Ën viadze l'éro tout a reuide, pourtà drudzzo, anà për dzaç, anà për fën, gurà bialhére. Tuts qui dzouve anavën për bosc, pé lh'éro la paouzo aposto, i poouzavën tuts lei feisine drëtsse e i së sëtavën filh e filhe achì ëngranhà a countià carqui balle o tsantà doue tsançoun. L'éro bél, anavës butate për troubase tuts ënsëmmou; chì dixìo no ballo chì dixìo n'aouto, lh'éro qui quë tsantavën, lh'éro co dzo d'aquilhi quë faxìën no man, lh'éro co dzò lhi viçi bon co dzò ënlouro.
Nassiou: Cant lh'éro dë vìëlh quë poulìën papù, lh'anavën poourtalhi no trousso 'd fën, no feisino dë bosc, la drudzzo ënt al tsamp, adzualhi a sapà, í lhi dounavën lou lait.
Ietto: Lhi vìëlh i lhi rëspëtavën. Moun frairi Pin bonanimo, lh'éro Ninin dë Stéve quë lh'éro dzò vièlho, d'onhe tan anavo sialhën ën touquét.
Nassiou: Cant lhi mancavo lh'om ënt meizoun së lh'éro n'aoute om anavo adzualhi a sià: "Dounà içai lei mësouire e lou dalh mi vou-zou martellou" perqué magaro no fëmno éro pa tan bono. O së lh'éro da ënchoualhi no bantso, n'ëscanh... i leisavën pa mai soul.
Driano: Më rëcordou dë Anno dal Frizà: lh'avìën lhi tsamp bën isù a la Çiteito e lh'éren co dzò ën poou ansian. Lh' istaven a lei Meizoun Londze e lhi tsamp a pourtà drudzzo lh'éren bën isù: s'anavo dzualhi.
Cant lh'éro ënca bonanimo 'd Simoun di Meiroun, al l'éro vëngù d'ën Franço quë al l'éro viddou; al faxìo la reuido për sapà e për sëmënase lei triffoule, lh'éro doou tré dzouve quë lh' anavën dëcò adzualhi. Alouro él al faxìo coiri lei triffoule e lhi faxìo lou sugou su. Tanti viadze s'anavo dëmandà: "Për piazì vëneme poou adzuà a tirà louvél". Më rëcordou dë no familho, lh'avìën co no manxo lh'avìo fai, lou vél éro quërpà e la vatsso dë co. Alouro Jacou 'd Poulit éro pasà a dëmandà a qui dë Narlonc: "Për piazì poulòou butà carcozo për adzualhi a tsatà ën vél."
Ietto: Cant i talhavën la sei quë lh'éro dë persoune ansiane, dë séro anarian dzualhi a batte la sei, apré çino, së radunarian çinc oou sìës dzouve. Dë primmo cant i butavën lei triffoule anaian sëmpe adzualhi nouziaouti dzouve: no scouadro anarian piantalhi lei triffoule pé anarian dëstsòouçàle, d'ooutùënh anarian gavale.
Fredou 'd Pessi: Coumà qui quë poulìën pà i dixìën: "Lou tal dzourn anëncou mënalhi aval lou fën?" Méni dë Canavoù, voste pare e mi, ën viadze avën fa la reuido për Claro 'd Bias e sën analhi përne lou fën isù ënt la fëniéro dal Magou quë lh'avìo tsatà lou fën. Bë lhi bers soun anà amoun, avën fa lei trousse e lh' avën menà aval ënt la fëniéro.
Fredou dal Gouardiocanal: I tsatavën lou fën e l'éro lùënh? I nou ënvitavën, l'éro dëcò no reuido. Më rëcordou quë Reimoun 'd Ché 'd Valëntin al tsatavo lou fën ai Pourçil; d'eilai pourtarian lei trousse dë fën
achì a Co' di Peirét a sa meizoun.
Ietto: Nouziaouti sën anà fin a la Çiteito pourtà outo na trousso dë fën. Anarian dë matin bounouro, cant avian feinì nosti travalh, alouro i nou pourtavën carcozo achi ënt-al tsamp: no micco dë pan, i nou faxìën coiri lei triffoule, ën pòou dë brouç.
Delino: Nou faxëian tantou fën a lei Bigorie e da lei Bigorie pourtalou a la Çiteito nh'éro ëncà en toc! Alouro së ënvitaian carcun a la reuido, no trousso e për un ëmpìën la fëniéro. Ën viadze më rëcordou, avën fà no reuido per pourtà lou fën da lei Bigorie a la Çiteito, oourei dzo agù quinx ann.
Nassiou: Noooo érës dzò mourouzo cant as fa acò arian ilai ëntacò dë Maninou.
Delino: Ahhh alouro oourei agù diset ann. Avaian lou fën a lei Bigorie dë Maninou, lh'éro Chezare qu'éro vengù adzuà, Pettou, aqui dë Rilìn, Simoun 'd Bagaro, barbo Jan. Barbo Jan al l'anavo voulëntìe, al squërsavo, lou Marqués, Jan dal Marqués i faxìën piazì.
Nassiou: I së dzuavën tantou e béle cant carcun éro malat së pourtavo toutto ladzënt a pasalhi lei nùëts: "Ëncue voou mi, faite i tie travalh, voou mi gardalo", cant carcun stavo mal i leisavën mai soul.
Ën séro, l'éro Iin dë Bovou, ma mare, dì: "Voou vèirlo i m'an dì qu' isto mal". Lh' éro la mare dë Rino dë Francou dal Méssou, lh'éro Mëquin dal Martinaç e manho Iin 'd Lavarin, ma mare. Lh' anavën vèirlhi, l'éro coumà scazi ën douvér d'analhi salutà, analhi troubà per falhi couradze.
Driano: Cant lh' istavën pa bën lh'anavën vèirëse ma caro vou: tsario dëmandà coumà lh' istën e dounalhi lou bondzourn. Ën viadze Toni avìo di quë da boccho éro anà bë sa mare a pè da Sanalart a vèiri ën parënt a la Ruéro.
Nassiou: Së murìo carcun i pasavën la nùëts, dëgaravën quë lou lanternin së dëstiççe pà, pà da soul sëmpe avisc, lou lumme.
Rito dë Mëlin: Tuts qui dë la bourdzà lh'anavën a lou rouzari e lhi pasavën la nùëts: a qui quë së fermavën, lhi parënt lhi pourtavën da mindzà pan e froumadze e lh' istavën doue nùëts achì a vëlhà lou mort. Së un murìo i së pourtavën tuts a falhi la càiso. La càiso tanti i la faxìën ënt meizoun bë lh'as o lh'anavën tsatà d'as pë i la faxìën, i së dzuavën propi.
Euiro la sëré pu moudernizà, ma l'éro pa mal ën viadze, forse lh'éro la poupoulasioun pu unìo, i së dzuavën dë mai.
Driano: Cant lh'éro ën fùëc i sounavën per analou dëstiçà e tuts i së pourtavën. Ën viadze l'éro sta a Bounét: arian anà vélhà ilèn da Touin e salhën d'ënt la vòouto avën vist lei fiamme isù a Bounét. Alouro pré tuts avìën courù e avian sounà la chocco për dounà l'alarme.
Nassiou: Cant lh'an sfoulà quë lh'an boumbardà Turin nou arian isù e arian stabil; lh'aouti pëchalhi lh'avìën lei meizoun, ma i vënìën dzò papù e ilai i boumbardavën. I soun vëngù amoun ënt l' ëschop d' uvèrn e isù lh'avìën papù ni bosc ni nhente, alouro lh'aouti, chì lhi dounavo dë triffoule, chì lou lait.
Testimonianze di:
-Nassiou 'd Sarét (Mattio Ignazio n.1931): reg. Paesana 2003, 2005
-Delino 'd Bacou (Ebacolo Adelina n.1934): reg. Paesana 2003, 2005
-Fredou'd Pessi (Allisio Giuseppe n.1940): reg.Oncino 2000, 2001, 2002, 2003, 2005, 2007, 2008
-Driano 'd Jouloumin (Aimar Adriana n.1931-2008): reg.Oncino 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005
-Ietto 'd Poulit (Boetto Maria n.1928): reg. Paesana 2007
-Pin 'd Bacou (Ebacolo Sebastiano, n.1931-2001): reg.Oncino 2001
-Fredou dal Gourdiocanal (Allisio Giuseppe n.1940): reg.Torino 2008
-Rito dëMëlin (Barreri Rita n.1932): reg.Oncino 2004
commenta