Lou mal dal martel
Tipologia file: testo Oc
Tipologia testo: racconto
Grafia testo Oc: mistraliana
Data Pubblicazione: gennaio-aprile 1986
Fonte: VU, 1986, N.23, p.65-68
Autore:
-del testo Oc: Tavio Cosio
Luogo:
-di provenienza dell'autore del testo oc: Melle
Valle: Varaita
Piret coura era 'n garsounet, siou pàire d'istà lou fitava amoun a la Chanal da 'n marguìe dla piana que tuchi i ann meirava 'n gro cavial de vache amoun a l'alp 'ntal valoun de Soustra. Per Piret éren tres mes de fam niera, perqué lou padroun de sòut n'avia 'n pau, me de counhissioun pa gàire, al era ranchin que per catre sobut sòut sarìa anà cagà 'n Fronsa.
De matin bounoura Piret partìa da la granja a schampirà i vache per i pasturage amoun sla mountanha, e i stasìa tout lou journ bou na séoula, bou na crousta de froumage e bou na trancha de pon mufì e dur que per poué minjà-lou chavìa butà-lou moie per mesoura din l'àiga de na fountana. Ouah de famine coum'acò! Piret per tout lou journ viroundava amoun e aval per i pasturage 'n baiont coume la Barmo de Sparvieres.
A sinc oure apremesjourn Piret lansava lou chon a barounà i vache, e i touchava aval al jass per la mounzùa. Aquì, setà sus l'escanh a 'n pé soulet bou la testa ficà sla ponsa dla vacha, Piret minqueton sguinchava 'n sai e 'n lai, pei d'escoundoun se virava la poussa dla vacha 'nvers e se mouzìa 'n goula, me dle vinque lou lach i anava per travers, la pòu qu'avìa que lou padroun lou vegues.
Un journ lou padroun e la padrouna, apré d'avé larjà i vache 'n pastura e apré d'avé quiavà ben ben l'uis dla granja, i soun davalà bou lou mulet a la Chanal a fa spesa. A Piret que gardava i vache delai dal bial, qui per aquì -driinn...- ié vengùa n'ideia. Drech sus un roucas i es vengu apre bou la bòuca ai padroun que calaven, fin que i dui soun despareissù aval drìe d'un truc. Piret à 'nca spetà 'n cardoura per esse ben ben segur, bou'cò pré à pihà coure 'nver la granja, e 'n passont per lou fenestret es intrà 'nt l'estabi. Aquì, pien de vita, scourassiava 'n vel que na vacha quinze journ arìe avia fach en pastura. Al era gras e fresc couma na reusa. Piret es anà de bòt 'nté 'n cant dl'estabi 'nté, penjù a la muraia, i avìa lou cassiot di arnes de chaputiàire, à pihà lou martel pu gro que i avìa, pei s'es arambà al vel, e bou lou martel i à menà na lusa sal coupet bou toute i forse qu'avìa. Lou vel es toumbà sec sal post, e Piret es tournà léou 'n pastura bou lou queur qu'i picava dedin da fa-ie mal.
Per aquì 'nver catr'oure i padroun soun ribà bou lou mulet charjà, i soun passà per l'estabi e:
"Ouaih noste vel!" d'issai, "Ouaih noste vel!" delai, an dounà mon a bramassà que semeiava qu'i pléissen viv couma Son Bertroumìe.
Piret es ribà de coursa, tout ourfandà, e bou lou mourre pu nousent dal mound s'es dounà decò ele a bramà:
"Qu'i allou padroun que sé ton desperà, qu'i allou?".
"Te quì lou vel mort dur couma na péira....'stoumatin era ardì couma 'n sioulot, éiro bòuc-lou aquì...! Oh mi pòur'omme, oh mi pòur'omme...". E la fremma de l'aut cant: "Oh mi pòura fremma, oh mi pòura fremma...!".
Piret à tacà a virà dantourn al vel, i à touchà la ponsa, i à aussà lou penasset per veire s'avìa la fouira, i à dubert i uei, i à touchà lou coupet e:
"Ohi ohi ohi..., i à pa ren a fa! Al vel de miou barba i es decò ribà coum'acò, i à ren a fa!".
"Cou l'à chapà, cou l'à chapà?!" -i fon i padroun.
"Lou mal dal martel, es na maladia que toucha lou sarvel, i la chàpen e i mouéren 'nté na minuta, i à ren a fa.".
"Lou mal dal martel que toucha lou sarvel? Ei jomai sentù devisà de na maladia coum'acò. E...la carn dla bestia se pol minjà-se?".
"Bo bo, se pol minjà-se, couma nou! Es pa na maladia enfetiva" -a respoundù lest lest Piret.
Per uech journ n'àn minjà a coulassioun, a dinà, a sina, en toute i maniere, a la brasa, a la gria, buì, arost, a la banha, fin que i surtia da per i ouréie. A la fin, coume la carn fiairava jo n'estis, i padroun l'àn lissà touta a Piret, e decò lou chon à fach festa.
Carque journ apré lou padroun a San Peyre à troubà lou vetrinari e i à countià l'estoria dal vel.
"Lou mal dal martel? Sarà magaro la meningite, sai-cou mi?!" -i à fach lou vetrinari 'n durbent i bras.
commenta