Jouŗnà IX, 8

_{BIONDELLO OU FÀI INË BADINADDË A CIACCO}

La lh’avî in cò, a Flouransë, in ommë qu’i sounavon toûsë “Ciacco”: l’érë in gouŗmandas cmë la nh’à pâ peui tan; ma ou pouî pâ s’ paiâ toutta lâ gouŗmandiza qu’ ou l’aourî vouŗgù; pisquë ou l’érë bion elvà e ou sabî dirë in baroun ëd choza ësperitouza, ou l’à coumonsà a s’ counpouŗtâ pâ pŗoppi cm’in couŗtizan, ma plutò cm’in boufounairë, e a fŗecantâ lâ meizoun doû ŗicche qu’i s’aŗgalavon bou ‘d boun bitin. E, bou quëllë jon icì, ou l’anavë souvon a dînâ e a sinâ, méi s’ou foussë pâ cioû ità counvià.

La lh’avî méi, a qué ton ilài, a Flouransë, in ommë qu’érë a noun “Biondello”: ou l’érë pâ tan gŗan, cioû bion pŗoppŗë, cioû bion abilhà; ou pouŗtavë in espésë ëd bouné, e ou l’avî loû chëveû lon e bloun qu’i lh’aŗibavon sû ‘l col, e qu’i l’éron cioû bion pënchnà; ou fazî, Biondello, (dizon parî) ël meimë meitî quë Ciacco.

Qué icì, in matin ëd caréimë, ou l’i anà ou maŗchà, nté qu’i vandion ël peisoun, e ou l’à achtà douâ grosa lampŗea pëŗ Mësieù Vieri de’ Cerchi; e Ciacco oul l’à vî e ou s’i apŗouchà ëd Biondello e ou lh’à dmandà: Quequë tu siâ apŗée fâ? Biondello ou l’à ŗeipoundù: T’ veia qu’lâ lampŗea icì? Aièŗ aneuî, i nh’on mandà a Corso Donati tŗéi ancâ mai bèlla; ma, pisquë la nh’avî pâ pŗoù pëŗ counviâ sèŗtenou nobble, Mësieù Donati ou m’à mandà a n’achtâ ancâ douâ; e tu, t’ siâ peui dla counpanhî? T’ sabba pŗoù qu’a lh’ saréi méi mi, ou l’à ŗeipoundù Ciacco.

E, can l’i aŗibà l’ourë ëd dinâ, Ciacco ou l’i anà a la meizoun ëd Mësieù Corso, e oul l’à tŗouvà bou cocouzun ëd soun vizin, peŗquë ou s’érë pâ ancâ bità a tabblë. Corso ou lh’à dmandà: Quequë ou sé vongù a fâ? E Ciacco ou lh’à ŗeipoundù: A venou dînâ bou voû e bou votŗoû counvià. I s’ soun dounc bità tabblë; e, pëŗ coumonsâ, i lou-z-on seŗvì inë asiëttà ëd bitin fŗicasià; apŗée, ëd peisoun d’Arno, e pâ ŗon d’aouŗë.

Ciacco, can-t-ou s’i anavizà quë Biondello oul l’avî tŗounpà, ou s’i in baroun inmarisià, e ou l’à desidà ëd fâ “pan pŗeità, pan ŗondù”.

L’i pâ pasà tan ëd ton, Ciacco, pëŗ azaŗ, ou l’à ŗancountŗà Biondello; qué icì ou l’avî jò féi ŗirë, e pâ mac in pàou, in baroun ëd pëŗsouna bou l’ichtouarë dla badinaddë qu’ou l’avî fai a Ciacco. Biondello, can-t-ou l’à vî Ciacco ou lh’à dmandà quë gouttë laz avion lâ lampŗea, e Ciacco ou l’à dounà quëllë ŗeipounsë icì: Dran qu’ la sî pasà vié joû, t’ sabba peui z’ dirë bion mëllhë qu’ mi.

E, sons s’ plantâ nhonca inë mnuttë, ou l’i anà chaŗchâ in tŗounpë-qui-ou- pò, (nou pouion méi dirë “ in baratî “), qu’érë malin cm’in ŗeinâ; i s’ soun bità d’acoŗ sû ‘l pŗée e ou lh’à dounà in fiasquë; apŗée, oul l’à mënà ou pouŗtiqquë doû Cavicciuoli, nté qu’ou s’ tŗouvavë Filippo Argenti. Qué icì l’érë in ommë gŗan, galhaŗ ëd sa pëŗsounë; ëd soun caractérë, ou l’érë plutò deidenhoû, fasillë a pŗënnë la bisquë, e in baroun moustaŗdoû pëŗ carsî pchì motif.

Ciacco ou l’à dì ou baratî: Bou ‘l fiasquë qu’a t’ei dounà, t’ vâ peui chaŗchâ Filippo Argenti, e tu lh’ diza peui: Mësieù, l’i Biondello qu’ou m’à mandà, pë’ ou pŗiâ d’aouguéirë la counpleizansë ëd ŗanplî qué fiasquë icì bou votŗë boun vin ŗouéî, peŗquë ou vô fâ ŗibottë bou soun counpaire-boun-ton. E féi bion atansioun qu’ou t’ bittë pâ lâ man a còl, peŗquë tu pasëriâ in bŗout moumon, e t’ gâtëriâ touttë la boufounaddë qu’a vorou ŗondë a Biondello.

Ël baratî ou l’à dmandà: A deuvou dirë ëccaŗòn d’aouŗë? E Ciacco ou l’à ŗeipoundù: Nàou, vei mac; apŗée qu’ t’ l’â dì s’ qu’a t’ei dì mi, t’ vena peui isì bou ‘l fiasquë, e mi a t’ paiaréi.

Ël baratî ou l’i paŗtì, ou l’à féi l’anbasaddë a Mësieù Filippo: qué icì, qu’érë in ommë fasillë pŗënnë la bisquë - mec nz’ avon jò dì - a peina ou l’a antandù lâ parolla ëd Ciacco, ou l’à sû cò counpŗéî qu’ l’érë Biondello qu’ou s’ foutî ëd ié (ou ‘l counéisî pŗoppi bion), e, ŗouéî cmë la cŗeitë d’in jallhë, ou l’à dì: Quequë l’i l’ichtouarë dou fiasquë ëd vin ŗouéî , e doû counpaire-boun-ton? Qu’ ël diablë ou t’ patafiorë, tu e Biondello!

Apŗée ou s’i alvà e ou l’à alounjà ël bŗas pëŗ atŗapâ ël baratî, ma qué icì ou l’i ità lèchtë a s’ëscapâ, e, pëŗ in aoutŗë chamin, ou l’i touŗnà veŗ Ciacco, qu’ou l’érë ità temouen ëd touttë s’ qu’ la s’érë pasà; e ou l’à countà s’ quë Filippo avî dì.

Ciacco ou l’i ità counton, ou l’à paià ël baratî e ou l’à pamai aougù ni fin ni paouzë ncià qu’ou l’à ŗancountŗà Biondello, e qu’ou l’à pougù lh’admandâ : La lh’à lounton qu’ou sé pâ anà ou pouŗtiqquë doû Cavicciuoli? Biondello ou l’à ŗeipoundù: Nàou! Ma peŗquë tu më-z- admanda?

E Ciacco ou l’à dì: Peŗquë a sabbou quë Mësieù Filippo ou t’ cheŗchë, ma sabbou pâ s’ qu’ou vô.

Alour Biondello ou l’à dì: Justamon a vàou veŗ sa meizoun; a pasaréi ël salhuiâ.

Biondello ou s’n’an sî anà, e Ciacco oul l’à suivì pëŗ véirë s’ quë la sarî capità. Mësieù Filippo, pisquë ou l’avî pâ pougù atŗapâ ël baratî, ou l’érë in baroun inmarisià, e ou biscavë d’ëspeŗ ié, peŗquë, d’apŗée lâ parolla ëd qué icì, ou l’avî counpŗéî quë la pouî mac ès Biondello qu’ou s’érë foutù ëd ié; véi sòoupéirë qui lh’avî dmandà ëd fâ inë chozë pariérë.

E, tandì qu’ou s’ touŗmontavë pëŗ touttë icòn, eiquë icì Biondello qu’ou l’aŗibbë; a peina quë Filippo oul l’à vî ou s’eilansë veŗ ié, e ou lh’ dounë in gŗan cò ëd pun din la figurë.

Por mi! Mësieù, ou l’à dì Biondello, quequë la vô dirë icòn?

Mësieù Filippo oul l’à pŗéî ploû chëveû, ou lh’à garà a foŗsë ël bouné, ou l’à foutù icì-bâ ël capuchoun, e, an countinhouon a ‘l picâ, ou dizî:

Tŗaidoû! T’ veia peui s’ qu’ l’i touttë icòn, (mec tu diza tu): quequë l’i l’ichtouarë ëd ŗanplî in fiasquë bou moun vin ŗouéî, e l’ichtouarë dë m’ mandâ, a-n-a mi, loû counpaire-boun-ton? La t’ sonblë qu’ mi a sî in eifan qu’ la jon i deuvon couiounâ? E, an dizon qu’lâ parolla icì, bou soun pun qu’i sonblavon ëd feŗ, ou lh’à ŗanplì la figurë ëd niseuira, e ou lh’à leisà sû la téetë nhonca in chëveû a pochtë; ou lh’à leisà la chëvilhurë touttë eichaŗpnà. Apŗée oul l’à foutù icì-bâ, fé quë parî Biondello ou s’i touttë anpaoutà, e ou l’à deichirà soun bagajje.

Filippo ou l’érë tèlmon achaŗnà a picâ Biondello quë, ié icì ou l’à nhonca pougù dirë inë parollë, pëŗ admandâ carë l’érë la caouzë ëd touttou qu’loû còs ëd pun, (e, pouŗtan, ou l’à chaŗchà pâ mac in cò ëd paŗlâ).

Ou l’avî pŗoù, Biondello, antandù «ŗouéî» e «counpaire-boun-ton», ma ou sabî pâ s’ qu’ la vourî dirë. A la fin, dou ton quë Filippo ël moustaŗdoû ou tabazavë Biondello - qué icì qu’avî ouŗganizà la badinaddë - , l’i aŗibà in baroun ëd jon qu’i l’on ŗachà la vitimë dlâ man dou tabazairë; ou l’érë plon ëd niseuira, ou l’avî loû chëveû cm’i fousson ità pasà a l’eiqueŗsë.

Alour, qu’louz eicì qu’il l’on sòouvà, i lh’on esplicà peŗquë Mësieù Filippo oul l’avî chapitŗà sû ‘l fiasquë ëd vin ŗouéî, sû loû counpaire-boun-ton ; apŗée i lh’on méi dì qu’ou duvî jò couneisë Mësieù Filippo, e sòoupéirë qu’ l’érë pâ peui in ommë quë còoucun ou pouguëssë s’ fouttë ëd ié.

Biondello ou plouravë e ou s’ëscuzavë, an dizon quë, jomai dla vittë, ou l’aourî mandà còoucun veŗ Mësieù Filippo a s’ fâ ofŗî ëd vin. Peui ou s’i in pòou aŗvicourà, e tŗichtë e deicounsourà ou l’i touŗnà a sa meizon; e ou s’i anavizà quë, s’ qu’ la lh’érë capità, l’érë touttë inë manigansë ëd Ciacco.

E apŗée coc ton, can lâ niseuira lâ soun disparéisiouâ, e quë ié ou l’à coumonsà a soŗtî ‘d meizoun, l’i capità quë Ciacco oul l’à ŗancountŗà, e ou lh’à dmandà, an ŗiion: Quequë tu n’an diza dou vin ëd Mësieù Filippo? Biondello ou lh’à ŗeipoundù: T’ l’aouguëssa oumon tŗouvà lâ lampŗea ëd Mësieù Corso, cmë mi ei tŗouvà ël vin ëd Mësieù Filippo!

Alour Ciacco ou lh’à dì: Can t’ vora peui m’ dounâ da minjâ cmë t’l’â fài, mi, a t’ donaréi da biòourë ëd boun vin mec tu t’ l’â aougù.

E Biondello qu’ou sabî qu’ l’érë ancâ mài fasillë ëd dzirâ ëd fâ ëd mâ a còoucun, quë dë s’ fâ, ou s’i cazà.