IJ GIEU ‘D NA VOTA

DALIN, DALAN

Dalin, Dalan,

l’è mort ël can,

can bucin,

as ciamava Giuanin

Giuanin cutel,

taiava la pel,

la pel dël luf,

për fane an baul,

ël baul a l’è rut,

Giuanin a sauta sut.

PAN PUGNET

Pan pugnet,

pan e let,

chi a l’ha det,

la crava ciuca,

chi a l’ha s-ciucà,

ël bastun dl agra,

ante ca l’è cul bastun,

ël feu a l’ha brusà,

ante ca l’è cul feu,

l’eia a l’ha smurtà,

ante ca l’è cul’eia,

ël can a l’ha lapà,

ante ca l’é cul can,

ël luf a l’ha mingia,

ante ca l’è cul luf?

A l’è su ai Pianit

a cariase ‘d tume e tumit

e piole e piulit.

A l’è andet ai Madanit

a cariase ‘d tut e a l’ha fet

tanti brisculit.

PIO PIO

Pio, pio,

la galinna

a l’è an sël cio,

ël cio a l’è rut

e la galinna

a sauta sut.

DIN, DIN

Din, din

tre castagne ant ël tupin,

una a mi,

una a ti

e una a viette

che gire për lì.

CARTA MARTA

Carta marta

cetta mletta

grin grin grin

cia-ca l’euvin.

DIN DA LAN LUCIA

Din da lan Lucia a voeul pijar ël passeròt,

se la mama a bragia, dije ca l’è stet Pinot,

Pinot ëd la “Società”,

a l’han pers, a l’han ritrovà.

DANDA RIDANDA

Danda ridanda,

Martin a l’è sensa gamba,

gamba rognosa,

Martin a l’è sensa sposa,

sposa piurava,

Martin a j dava,

a j dava le caròsse,

Martin a l’è andet a nòsse.

CAN Y DI DLE MAN

Can y di dle man, partant dal poles:

col-sì a l’è sautà ant l’eva

col-sì a l’ha tirà fora

col-si a l’ha purtà a ca

col-sì a l’ha fet la suppa

col-sì a l’ha mangià tutta.

Euli, sil, sal salotta coca manca?

Sgnachand fort ël di cit, rispond: aj!

DAN, DALAN

Dan, dalan a l’è mort ël can,

ël seppliran doman,

doman a l’é festa,

mangeran la minestra,

la minestra a l’è nin buna,

mangeran la padruna,

la padruna a l’è nin contenta,

mangeran la serva,

la serva a l’è steta picà,

mangeran ël fra

ël fra a l’è nin bel,

mangeran l’usel,

l’usel a l’è vula drer dla porta

a-jha trovà na crava morta.

Can le pel a-j han fet na mantletta,

can le corna a-j han fet na trombëtta.

A SON SPOSE INNAMURE E CUNTENT

A son spose innamure e cuntent

e a l’han fet nosse e spatuf

e mi che j s’era dadrer ëd l’us

a m’han gnanca det fëtta ‘d prus.

Stissa stissa ant ël bicel,

ant ël bicel a j’è na ninsola

tic-tac e ti te fora.

AL’ È MORTA LA GALINNA BIANCA

Al’è morta la galinna bianca,

mia mamma a vol nin che i canta,

ma mi che son na cantarinna

con mna amporta dla sua galinna.

PEROLIN, PEROLIN

Perolin, Perolin piurava

volÿa na candela,

la mama mesa mataa-j a tira na savata.

NANA NANETA

Nana naneta

mama a l’è andeta a Mëssa,

papà a l’è andet al bósch,

fa la nana ancura an po.

BATISTA TIRA LA RISTA

Batista tira la rista,

la rista as s-cianca,

Batista sla banca,

la banca a l’è rutta,

Batista a sauta sutta.

NANA NANETA

Nana naneta

la mama a l’è andeta a Mëssa,

ël papà a l’è andet a Türin

a cumprè ij ciculatin:

an toc a mi, an toc a ti,

an toc a la veja ca va par lì,

can y dent rusinent

a fa paüra a tüta la gent.

PIN PIRIPETTE

Pin piripette nusa

pin piripette pan.

I giugador a butan ij pugn serà davanti a lor, chi ch’a fa la cunta a bat col so pugn ansima ai pugn ëd j’autri. A perd chi ch’a resta per ultim anche mach con un pugn.

TRETA BURETA

Treta bureta,

la mama l’è andeta a Mëssa,

papà l’è andet për bósch,

fa la nanna me bel matot.

CIA MINIA

Cia Minia,

fasìa legria,

bun curdun,

Giùsèpp Simun,

Pero Cadana,

bat la lana,

fil sutil,

àussa la cricca

e marcia a dùrmir.

• Sautar con la corda

• Giuan a scundse o pare-mare

• burgnettu o mosca cieca

• la smana

• ël balun

IJ GIEU DIJ CIT E DIJ MASNA

Per far star tranquil ij cita as pendia a la cun-a ‘d giràndole fete con toc dë stòfa colorà. La punta del fasòlèt grupà con un grup a servia da cuicio.

Na vota i masna a-y-avian ëd gieu, che a s’eran fet ëd bòsch: vache, crave, fusil, subiole, curlet, flecie.

• le vache e ÿ bucin

• ij curlet

• le vache

• le subiole

• ël fusil

Le cite a-j-avian ëd bambole fete con dje strass e pine ‘d ressiura o erba seca. Le matote a s’eran ëd bambole fete con la farin-a e cheute ël forn ansema al pan.

CERA FAUSA

A na cossa as gavan le gran-e e la polpa e as da la forma ‘d na cera. Drinta as buta na candela àvisca per far paüra a la gent.

A la cossa veuda as butavan ij sec parèj a smijavan crave e vache.

N’àutr gieu a l’era la tromba feta con ël gamb dla cossa.

D’inver, con la fioca, ij cit a gieuavan con la lesa ca l’era feta con an toc ëd bòsch. Ël cita s setava ansima e as lasava sghijar.

J’OM E IJ FIEUJ A GIUAN…

Tanti ann fa, d’invern, j’om a giuavan a le carte ant ël carte ant ël bu a la sera, mentre le fomne a filavan, a fasian maje e causèt e a travajavan con ël crochet. Ij gieu dle carte a s’eran: treset, scopa, taròch, busiard, aso. Adess a giuan ancora a sti gieu ij vej ant le piole dël pais.

EL GIEU DLE BOCCE

A Locana a giuan a le bocce sia i giu che y vej. As giua da soi o a cubie e a vinc chi ch’a ries a bociar o a avisinase di pì al buccin.As pol giuar ant ël camp da bocce ma, quand ch’a j è la festa ant le frasiun, anche ant ij pra e ant le stra ‘d campagna.

LA MORRA

Na vota as giuava a la morra quand che a j’era la festa dla frassion o dël pais. A la morra as gieua parej: i dui giugador a segnan con ij dij un nùmer sbatand ij pugna n sla tàula e a brajan n’àutr numer. A vinc chi ch’a braja ël nùmer ugual a la somma dij dij mustrà dai dui giugador. Adess a sto gieu a giuan an pi pochi: j’unic ch’a giuan ancora a sen ij margher quand ch’a calan da l’alp për far la spèsa e për vender ij tome e ‘l burro e as trovan ant j ‘oberge a beire un bicer ëd vin an compagnia.

ËL GIEU DLA NOS

Un gieu che a fasian anti j bu a l’era col dle nos. A campavan për aria na nos, na cheujan n’autra da për terra e a ripiavan la prima sensa fala sautar giù. Dopo a ne campavan per aria due, a ne cheujan da për terra nautra e al vul a ciapavan le autre due. A vincia chi ch’a ruiscia a ten-er an man pì d nos.

I VAN A SCIAR…

Già na vota, ant la nostra Val, a-j era la possibilità d’andar a sciar. Da Locana a partia na segiovia ch’arivava al Carel, n’auta a portava a la Cialma e da lì un “skilift” a Punta Cia. La segiovia a l’era steta feta ant ël 1958 e a j-ha funzionà fin-a al 1972 quand che la fioca a l’ha danegià. Dal 1990 as pol torna sciar al Carel përchè ant ël 1986 un grup ëd giu as sen riunì ant ël “G S. Cialma 86” e a j ‘han botà an fonsion na cita “sciovia”. Adess a la Cialma as pol arivar anche con la machina. Ij sci ‘d na vota a s’eran fët ëd bòsch e as cercava ‘d lissciaje ël pì posibil përchè a sghijeisan ëd pì. Për sciar as duravano ij scarpon da montagna ch’a venian enfilà an na stofa ch’a tenia ferma la punta e da drer na corda ‘d fer a-j-anganciava. Adòss as butavan maje ‘d lana fete a man, braje a la “zuava” ‘d vlù o con la stofa sota al pé. Perché la fioca a entreisa min anti j scarpan, as drovavan le ghete. An testa as butava la scufia ‘d lana e ij guant ëd lana ‘d ca a riparavan le man. Al di d’ancheuj as pol fase ‘l “sci alpinismo” a Punta Cia. Al Bosch, prima d’arivar a Locana, as pol veser persune pendue su për le pere: a sen coj sportiv ch’a-j pias rampiar su per ij roch!

Ij masnà ch’a parlan ël dialet a sen mach pi na desein-a; quasi tuti ij autri ël capisan ma a parlan italian.

Le maestre ch’a j han fet la ricerca a sen: Bianco Marina, Nora Marilena, Reverso Sargentin Luciana e Virgallita Teresa. Dle quat maestre, tre ‘d lor a parlan ël “patois”: una col ëd Ronc, n’auta col ëd Pont e l’ultima a parla ël piemontèis ëd Rivara.

IJ MASNÁ DLA SCÒLA…

Airale Danilo

Babando Michela

Bernardo Simone

Bugni Eugenia

Caterino Valentina

Cavoretto Federica

Coello Enrica

Coello Valentina

Gatto Matteo

Giovannini Sabrina

Mattioda Luca

Mezzano Rosa Daniele

Micol Valentina

Moletta Anna Maria

Negro Frer Rosita

Nemour Kevin

Peretti Sara

Perotti Barbara

Prevato Roberto

Roscio Elena

Tarro Genta Diego

Tarro Genta Jacopo

Violante Alessandro

Vittone Piera

Vitton Mea Marco