La mostra da cusina

Se lo veieron venir encòntra já da daluenh, perqué era un tipo que donava dins l’uelh. Avia un morre ben envielhit, mas da coma chaminava se veïa que devia aver masque vint ans. Se setet abo son morre da vielh arramba a lor sus la banchina. E puei mostret aquò que tenia en man.

Era la mostra de nòstra cusina, diset en beicant un per un aquilhi que se ne’n istavon setats aquí al solelh sus la banchina. Bò, siu arribat a trobar-la. Nilhi s’es salvaa.

Tenia en man derant a nele na mostra da cusina reonda e blancha coma un tondin e ne’n truchava legierament abo lhi dets lhi numres pintrats de blòi.

Ren que àbie de valor, diset coma en s’escusant, lo sau ben decò mi. E es nianca particularament bèla. A masque l’aspèct d’un tondin parelh esmaltat de blanc. Mas tròbo que lhi numres blòis lhi isten pròpi ben. Naturalament las lancetas son masque de tòla. E aüra marchon nianca pus. No. Dedins es rot, aquò es segur. Mas semelha sempre aquel d’un bòt. Bèla se aüra marcha pus.

Abo la poncha di dets, delicatament, tracet un cèrcle al lòng de tot lo bòrd de sa mostra-tondin. E diset sotavòutz: e nilhi s’es salvaa.

Aquilhi que se n’istavon al solelh sus la banchina l’agacheron pas. Un se beicava lhi chauciers e la frema beicava sa carrocèla.

Puei qualqu’un diset:

Avetz perdut tot, eh?

Ja, es parelh, diset content, ma pensatz, pròpi tot! Masque aquesta s’es salvaa, aquesta aicí. E aucet mai la mostra coma se la conoissesson pas encà.

Mas marcha pus, diset la frema.

No, no, lo sau. Es rot, lo sau pro. Mas per la rèsta es restat idéntic a derant: blanc e blòi. E mostret encà sa mostra. Mas aquò pus bèl, continuet tot excitat, vos l’ai pas encà contiat. Lo pus bèl deu encà venir: pensatz, es restat fèrma a dui bòts e metz. Pròpi a dui bòts e metz, pensatz.

Alora vòl dir que vòstra casa es istaa colpia certament an aquel’ora, diset l’òme en esporzent ben la labra de dessot. L’ai sentut dir sovent. Quora chei na bomba, las mostras se fèrmon. Per la pression.

Nele beiquet sa mostra e sopatet la tèsta abo n’aire de superioritat. No, char senhor, aquí vos trompatz. Aqueste bòt las bombas an pas ren a veire. devetz ren parlar sempre de bombas. No. A dui bòts e metz es capitat n’autra causa, masque que vos lo saubetz ren. Lo dròlle es aquò, que s’es fermaa pròpi sus dui bòts e metz, e ren a quatre e un quart o a sèt oras. Era pròpi a dui bòts e metz que veniu sempre a casa. De nuech, vuelh dir. Esquasi sempre a dui bòts e metz. Aquò es lo dròlle.

Beiquet lhi autri, mas aquilhi avion destornat lhi uelhs da nele. Lhi encontret pas. Alora faset un senh a sa mostra: an aquel’ora, naturalament, aviu fam, pas ver? E anavo sempre drech en cusina. Ailai era esquasi sempre dui bòts e metz. E puei, puei te-aquí que venia ma maire. Per tant que volesse durbir l’uis plan planet, nilhi m’a sempre sentut. E tuchi lhi bòts que cerchavo qualquaren da minjar ent la cusina sombra, d’abòrd s’aviscava la lutz. E boquò se ne’n istava aquí dins sa jaca de lana e abo n’eissarpa rossa d’entorn lo còl. E a pè nus. Sempre a pè nus. E segur, nòstra cusina avia un paviment en planèlas. E si uelhs se fasion pichòts pichòts, perqué la lutz era tròp fòrta per nilhi. E perqué avia já pilhat sòm. Perqué era nuech.

Torna parelh tard, disia puei. Disia pas de mai. Masque: torna parelh tard. E puei m’eschaudava la cina e m’istava a beicar mentre minjavo. En se fretant lhi pè un sus l’autre, perqué las planèlas eron parelh freidas. Nilhi de nuech butava jamai lhi chaucier. E restava setaa arramba a mi fins que me foguesse pas saulat. E puei la sentiu encà redreiçar lhi tondins, quora mi dins ma estància aviu já tupit lo lume. Totas las nuechs era parelh. E esquasi sempre a dui bòts e metz. Mi trobavo dal tot normal que nilhi me preparesse da minjar en cusina a dui bòt e metz de nuech. Lo trobavo dal tot normal. Lo avia sempre fach, no? E a jamai dich ren de mai que: torna parelh tard. Mas aquò lo disia tuchi lhi bòts. E mi pensavo que seria sempre istat parelh. Lo trobavo parelh normal. Era sempre istat parelh.

Per n’instant lhi auguet lo silenci sus la banchina. Puei nele diset plan: e aüra? E beiquet lhi autri. Mas polet ren encontrar lors uelhs. Alora diset dins la reonda chara blancha de sa mostra: aüra, aüra, bò que lo sau, aquel era lo paradís. Lo ver paradís.

Sus la banchina lhi avia un grand silenci. Puei la frema demandet: e vòstra familha?

Nele lhi soriet genat: ah, voletz dir mi gents? Bò, decò lor son despareissuts. Es despareissut tot. Tot, imaginatz-vos un pauc. Tot despareissut.

Soriet genat aüra a l’un aüra a l’autre. Mas aquilhi lo beicavon pas.

Alora aucet mai la mostra e riet. Diset en rient: masque aquesta aicí. Nilhi s’es salvaa. E aquò pus bèl es que es restaa fèrma pròpi sus dui bòts e metz. Pròpi sus dui bòts e metz.

Puei diset pus ren. Mas son morre era ben envielhit. E l’òme que lhi istava setat da cant se beicava lhi chauciers. Mas lhi veïa ren, si chauciers. Pensava d’un contun a la paraula paradís.