Las figas de Nadal

Un còp i aviá un rei qu’aviá res qu’una filha. Una filha qu’anava sus sos vint ans. E gara aquí qu’aquesta filha tombèt malauta. Plan malauta. Les medecins apelhats en nombre fasquèron ben tot çò que sabián. De badas. La princessa deperissiá a vista d’èlh. Un jorn aprèp s’èstre totis amassa consultats, les medecins venguèron trobar le rei e i diguèron:

«Majestat, nòstres remèdis pòdon pas res contra le mal que rosega la princessa. Vòstra filha es perduda. La podètz contentar de tot çò que demandarà.»

Le rei, arupit de dolor, anèc véser la princessa:

«Ma filha, diga-me çò que te fariá plaser, b’auràs.»

«Paire, voldriái que me portèssen figas. Som solida que si ne manjavi me gaririá.»

«Figas secas? Ja ne trobarem…»

«Nani, mon paire. Vòli figas!... Figas maduras a punt!»

Aquelas paraulas surprenguèron le rei. I portavan ben un pecic d’esper, mès tanben l’embarrassavan: èran a la fin de decembre; le temps de las figas èra passat…

«Aprèp tot,» se diguèc «som le rei: devi èsser obeït. Ai pas qu’a comandar figas e las figas vendràn.» Fasquèc apelar son ministre.

«Que pòrten figas a la princessa. E aquò al pus lhèu.»

«Parlatz de figas, Majestat? Mès ont volètz que ne trobem? La sason n’es passada!»

«Ètz ministre, òc o non? La princessa vòl figas. Ieu ordoni que n’i portetz. Adobatz-vos coma voldretz. Vòli pas res entendre.»

Le ministre mandèc messatgièrs per tot le país. «Le rei fa assaber a totis que vòl figas. Al que n’i portarà, balharà sa filha unica en maridatge.» (Le rei aviá agut aquela idèa, per dire d’encoratjar. Mès la promessa i costava pas, vist que la paura malauta èra condamnada, qu’aviá un pè dins la tomba).

La crida fosquèc espandida dusca als endreits pus reculats. La pròva n’es qu’arribèc a una bòrda perduda qu’i vivián, lhènc de pertot, un paire e sos tres gojats. Trabalhavan qualques arpents de tèrra tan paures que, dins les semenats, lei grilhs s’i vesián córrer entre las pèiras. Mès pr’aquò, just davant l’ostal, plan al solelh, plan al recès, s’arborava una bèla figuièra. Emès fosquèsse temps de l’Avent, èra encara cargada de fruta coma s’i fosquès nòstra Dama d’agost.

«Paire,» diguèc l’ainat «le rei demanda figas. Ieu n’i vòli portar, que maridarai la princessa.»

«E ben, vai-z-i, mon filh.»

Le gojat se’n va, ande al plec del braç un panièr plen de figas. (Èra, sabètz, d’aquelhis panièrs de doas tampas, coma se’n vesiá encara i a pas plan temps). En camin, tròba un paure vièlh, assietat al pè d’una crotz:

«Ont vas atal, gojat?»

«Vau,» respond broncament «vau ont me plai d’anar.»

«E qué pòrtas dins aquel panièr?»

«Vos arregarda?... Grapauds, pòrti!»

«E ben, grapauds siá.»

Le gojat caminèc, caminèc. Al cap de tres jorns, arriba al castèlh del rei. Coma èra mal engergotit, mal penchenat e qu’aviá las cauças fangosas, les gardas le prenián per un gus e le volián pas deishar dintrar. Mès tanlhèu qu’agèc dit que portava figas, se coitèron de le menar al rei. Aqueste, pensatz! Sabiá pas cossí le receure de tan content qu’èra… «Vejam aquelas figas.» Le gojat durbís le panièr. Ne sortís una dotzena de grapauds. Le rei, furiós, i fasquèc donar una brava trucassada e le metèron en preson. Al cap d’una setmana:

«Mon fraire torna pas,» diguèc le capdèt. «Se serà benlhèu trompat de camin. I vau anar ieu.» S’emplena un panièr de figas. Se’n va. Tròba le vièlh, al pè de la crotz:

«Ont vas atal, gojat?»

«Vau ont me plai d’anar.»

«E qué pòrtas dins aquel panièr?»

«Vos arregarda?... Lhausèrts, pòrti!»

«E ben, lhausèrts siá.»

Arriba al castèlh, l’acompanhan al rei e quand durbís le panièr, una dotzena de lhausèrts s’escapan. Una brava trucassada e en preson! Qualques jorns apèi, le pus jove diguèc:

«Paire, sai pas çò que se passa, que mos fraires ni l’un ni l’autre tornen pas. I vau anar, ieu, portar figas al rei. E ensajarai de sapier qué i es avengut.»

S’emplena un panièr de figas. Se’n va. Tròba le vièlh, al pè de la crotz. «Ont vas atal, gojat?»

«A la vila o, per plan dire, al castèlh del rei.»

«E qué pòrtas, dins aquel panièr?»

«Figas. Le rei ne demanda e balharà sa filha en maridatge al que n’i portarà. Si las volètz tastar…»

«Tu, al mens, ès onèste e brave, gojat! Que la bona sòrt t’acompanhe.»

Quand le gojat arribèc al castèlh, èra vèlha de Nadal. Coma semblava pro a sos fraires e qu’èra tan mal fardat coma elhis, les gardas le brucassegèron:

«Qué pòrtas? Per véser… Grapauds? Lhausèrts? Colòbras?... Qué pòrtas? Mostra-nos çò qué pòrtas, siquenon t’anam acivadar…»

El, las figas, pardí! Las voliá pas mostrar, qu’aviá páur que les i panèssen. Enfin, finís per lhevar la tampa e les menon al rei. Quend le rei vetz aquelhas borrègas, tan bèlas, tan polidas, e maduras a punt (que fasián la pèrla), gaireben l’auriá embraçat. Las pòrtan a la princessa que, la paura, èra totjorn dins son lhèit. Apena n’agèc manjada una qu’i tornèron las colors. A la seconda comencèc de sorire. E quand n’agèc manjadas tres, demandèc de se lhevar. Anèc tota sola a la finèstra. Vegèc un vièlh que passava per la carrièra. Aquel vièlh, de la man, i fasquèc un signe. E sul pic, totas las campanas de la vila se metèron a sonar.

L’endeman, maitin de Nadal, la princessa èra garida. Si le rei èra content, pensatz! E coma èra un bòn rei,tornèc pas sus çò qu’aviá promés. Fèc vestir le gojat coma un prince, fèc sortir sos fraires de preson, fèc anar quèrre lor paire e lhèu fasquèron las nòças – una fèsta a tot petar. Tota la vila cantava e dançava.

Ieu me’n tornèri per un prat, e mon conte es acabat.