Avèm en França un president de la Republica que ten discorses desparièrs sus las lengas. Ditz que sa mameta parlava la lenga pirenenca, mas la definís pas bigordana e/o occitana. Dins los cims de la Francofonia, li arriba de dire que França es un país monolingue. Un autre còp, en Bretanha, afortís que las lengas regionalas son una fòrça dels territòris. Quand lo ministre Blanquer sasís lo Conselh constitucional contra la lei Molac (que balha una cèrta reconeissença – formala - a las lengas regionaals), se petaça per obténer una circulària que permet d’avançar de quauques passes. Met moneda per crear un grand centre de la lenga francesa a Villers-Cotterets, la vila del famós edicte de 1539, font del fòrabandiment de las lengas autras que lo francés de l’administracion. Dins la sala bèla, dins los mots fòrts del francés penjats al plafon, se trapa: Patois, lo tèrme mespresós per designar occitan, basc, breton…

Vesètz coma lo president de la Republica francesa ditz tot e son contrari rapòrt a las lengas minorizadas. Supausi que descobrís al darrièr moment los tèxtes escrits per sos escribes (centralistas, jacobins…) e que s’acontenta de legir sens aver consciéncia de las asenadas qu’estipula. Atal, per la recepcion del Diccionari novèl de l’Academia francesa, tornèt sus la lenga francesa que forniguèt l’unitat del país e sus l’esparpalhament de las lengas e dels pateses qu’èran pas (e que son pas, se subrevivon encara) que factors de division e de conflictes.

Constatarem just que se parlava francés dels dos costats de las guèrras de religion, de la revolucion francesa, tanplan dreifusards coma anti-dreifusards, collaborators e resistents… E a véser cossí s’entendon plan d’aquesta passa, tot en parlant francés, a l’Amassada nacionala… Auriá tanplan pogut dire: «Lenga comuna, factor de division» e seriá estat mai prèp de las realitats.

L’injustícia per las lengas

Dins las setmanas passadas, las juridiccions francesas se son prononciadas contra l’utilizacion del creòl en Martinica, contra l’utilizacion del còrse per l’Amassada de Corsega, contra l’utilizacion del catalan dins los conselhs municipals de Catalonha-nòrd. Los parents pòdon totjorn pas sonar oficialament los pichons Fañch, Loís o Lluís…

França a totjorn plan de mal amb l’existéncia de maitas lengas sus son territòri. Lo poder s’arrapa a l’article 2 de la Constitucion que ditz que la lenga de la Republica es lo francés (e punt!). S’asseta sus l’article 75-1 que senhala que las lengas regionalas fan part del patrimòni nacional: article purament decoratiu que balha cap de dreits als ciutadans e ciutadanas e cap de dever per l’Estat. Per çò qu’es de la ratificacion de la Carta europèa de las lengas minorizadas, es prevista per l’an pebre!

Fàcia als blocatges, nos demòra de contunhar d’èsser caparruts e d’obrar sens relambi per l’occitan.

Victòria e bona annada

Pichona victòria: lo diccionari novèl de l’Academia (meton cent ans per l’escriure), accèpta los mots pastis (vengut de Provença) e ventrèche (ventrèsca, nascut dins lo Sud-oèst). Se dempuèi Italia avètz remarcas de faire, nos podètz totjorn escriure una letra amb, sus l’envolòpa, lo sagèl sus las minoritats linguisticas!

Vos desiri una bona annada 2025!

Alan Roch